Η εφηβεία για τους ίδιους τους εφήβους και τις έφηβες είναι η περίοδος της συνειδητοποίησης και της άσκησης των διαφορετικών κοινωνικών ρόλων: είναι παιδιά των γονιών τους, μαθητές/τριες, φίλοι/ες, ερωτικοί σύντροφοι, πολίτες που «ψάχνονται».
Σε αυτήν την περίοδο, κυριαρχεί η προσπάθειά τους να ικανοποιήσουν δύο βασικές, εξίσου σπουδαίες και διαφορετικές μεταξύ τους ανάγκες: αυτονόμηση και εξάρτηση.
Αρκετά συχνή είναι η «κρίση ταυτότητας», με τις εντάσεις, τους μετεωρισμούς, τα «λάθη» που επιφέρει. Αξίζει να δούμε αυτήν την αναμπουμπούλα της «κρίσης ταυτότητας» σαν χαρακτηριστικό παράδειγμα του ότι συμπεριφορές που μπορεί να μοιάζουν «παθολογικές» τις αποδεχόμαστε και τις αντέχουμε για μία περίοδο της ζωής, για συγκεκριμένη ένταση και διάρκεια.
Έχοντας όλοι υπάρξει έφηβοι, μπορούμε να θυμηθούμε πόσο απαιτητικό ήταν το να διεργαστούμε ψυχικά και κοινωνικά τις ραγδαίες αλλαγές που συνέβαιναν στο σώμα μας. {1]
Γνωστικά είναι η περίοδος των θεωρητικών, αφαιρετικών ενεργειών. Ο έφηβος/Η έφηβη διαμορφώνει προσωπικό ηθικό σύστημα. Δημιουργεί σχέσεις με γνώμονα τη συναισθηματική εγγύτητα. Ερωτεύεται, μπορεί να κάνει σχέσεις, αφυπνίζεται η σεξουαλικότητα και πολλά μπορεί να συμβούν σε αυτό το πεδίο. Ετοιμάζεται για την ενηλικίωση και ο γονιός έχει να διαχειριστεί και την προοπτική της «άδειας φωλιάς».
Το αν κατορθώσει ο/η έφηβος/η να διαμορφώσει προσωπική ταυτότητα, καθώς και τα χαρακτηριστικά αυτής της προσωπικής ταυτότητας, καθορίζονται από το κατά πόσο είναι επιτρεπτή η εξερεύνηση (να βγαίνουν, να δοκιμάζουν..)
Αντίθετα, η πίεση για συμμόρφωση σε άκαμπτα σχήματα και επιθυμίες/απόψεις των γονέων (ή των δασκάλων έπειτα) δημιουργεί σύγχυση ρόλων και μία αίσθηση «χαμένου». Σε αυτήν τη φάση, είναι πολύ σημαντική η επίδραση συνομηλίκων και προτύπων – γεγονός που αποτελεί πρόκληση για τους γονείς το να το αποδεχτούν.
Φτάνοντας τώρα στους γονείς: πώς να τα κάνουν αυτά εν τω μέσω διλημμάτων, αγωνιών και πιθανών ρωγμών σε αυτό που θεωρείται «ομαλή πορεία»; Πώς να αντέξουν την αποκαθήλωση που τους επιφυλάσσουν τα παιδιά τους σε αυτήν την περίοδο;
Ακόμα, πώς να διαχειριστούν τις εγγεγραμμένες μνήμες, τα απωθημένα της δικής τους εφηβείας, που αναδύονται; Μπορούν να διέλθουν μέσα από αυτήν την περίοδο και να υποστηρίζουν το παιδί τους, στο βαθμό που εστιάζουν στην επίγνωση αυτών των παραμέτρων και στην επεξεργασία τους, που βαδίζουν παρέα με το/τη σύντροφο και που σταθερά προσπαθούν να μένουν συγκεντρωμένοι στην ανάγκη του παιδιού.
Για να εξηγήσουμε αυτό το τελευταίο, ας δούμε ένα παράδειγμα: μιλήσαμε πιο πάνω για την ανάγκη των εφήβων να τους επιτρέπεται η εξερεύνηση του κόσμου και να τους εμπιστεύονται σε αυτήν. Αν ένας γονιός το κάνει με εφαλτήριο την καταπίεση που ο ίδιος βίωνε ως έφηβος, τότε η εστίαση δεν είναι στην ανάγκη του παιδιού.
Επιλογικά, μία μητέρα μεταφέρει την κρίσιμη ερώτηση του έφηβου παιδιού της: «μαμά, το ξέρω ότι με αγαπάς, σου αρέσω όμως;».
Βάλια Μαστοροδήμου Ψυχολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια valiamast@gmail.com https://www.facebook.com/ValiaEnDynamei
[1] Εφηβεία: όσα συμβαίνουν ψυχικά και νοητικά επί της ήβης
