Τον Απρίλιο του 1959, το ραδιόφωνο του BBC έκανε μια από τις πλέον πετυχημένες φάρσες του. Κρέμασαν από βραδύς μακαρόνια σε δενδράκια που μεταφύτευσαν σε κεντρικά σημεία του Λονδίνου και το πρωί παρότρυναν ραδιοφωνικά τους πολίτες να δοκιμάσουν τους καρπούς των «μακαρονόδεντρων». Η πλειονότητα των Λονδρέζων σχεδόν το πίστεψε, δεδομένου ότι ελάχιστοι εξ αυτών είχαν κάποια επαφή με την ιταλική κουζίνα.
Ευάγγελος Καρλόπουλος
MSc Χημικός Μηχανικός
Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης
Ινστιτούτο Χημικών Διεργασιών και Ενεργειακών Πόρων
Την εποχή εκείνη πριν από μόλις 60 χρόνια και στο πλέον κοσμοπολίτικο κέντρο της Ευρώπης, το extra παρθένο ελαιόλαδο για παράδειγμα, πωλείτο αποκλειστικά στα φαρμακεία του Λονδίνου σε μπουκαλάκια των 100 ml, εκμηδενίζοντας πρακτικά την αγροτική εξαγωγική προοπτική των μεσογειακών χωρών. Η Ευρώπη ζούσε ακόμη με κλειστά σύνορα και αποθέωνε την αξία του Κράτους-Έθνους. «Ψωμί, ελιά και Κώτσο βασιλιά» για να θυμηθούμε τα δικά μας ανεκδιήγητα χαμπέρια.
Το 1930, ένα τηλεφώνημα διάρκειας τριών λεπτών μεταξύ Λονδίνου και Νέας Υόρκης κόστιζε 250 δολάρια! Περίπου δύο μηνιάτικα για τον μέσο εργαζόμενο στην Αμερική. Το 1950 το κόστος μειώθηκε στα 30 δολάρια και το 2005 στα 0,22 δολάρια. Σήμερα, το κόστος επικοινωνίας είναι πρακτικά μηδενικό και οι τεχνικές δυνατότητες απεριόριστες.
Ας μη γελιόμαστε. Σήμερα, ο μέσος Έλληνας πολίτης έχει την ανάλογη δυνατότητα πρόσβασης στην Πληροφορία και στη διακίνηση του Μηνύματος με τον εκάστοτε υψηλό ένοικο στου Μαξίμου. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΤΕΡΗ τεχνολογική παρακαταθήκη του 21ου αιώνα.
Προφανώς, ένα τέτοιο επίτευγμα δεν έγινε τυχαία, δεν προέκυψε σίγουρα μέσα από διαδικασίες κεντρικού σχεδιασμού σε κλειστοφοβικά politburos. Στηρίχθηκε στην Παγκοσμιοποίηση της Γνώσης, ωρίμασε μέσα από πρακτικές ερευνητικής και επιχειρηματικής Αριστείας, υποστηρίχθηκε από πραγματικά φιλελεύθερες, μη συντηρητικές πολιτικές που δεν τρόμαξαν και δεν φοβήθηκαν το ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ.
Στις αρχές του 1950 η παγκόσμια τουριστική αγορά κατέγραψε μόλις 25 εκ. τουρίστες, αποκλειστικά σχεδόν μεγαλοαστούς. Το 2015 οι τουρίστες ξεπέρασαν το 1,4 δις ! Ακόμη και το 2008, την περίοδο που εκδηλώθηκε η παγκόσμια οικονομική κρίση, οι γερμανοί τουρίστες για παράδειγμα δαπάνησαν 82,4 δις ευρώ σε τουριστικούς προορισμούς εκτός Γερμανίας.
Πρακτικά, το ισοδύναμο των καθαρών κερδών της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας και όχι μόνον, αναδιανεμήθηκε εκτός Γερμανίας, ενώ το 60% των 82,4 δις ευρώ καταναλώθηκε στις χώρες της Μεσογείου. Το περίσσευμα ή το υστέρημα των γερμανών πολιτών γίνεται πλέον tzatziki και moussakas στην Αθήνα, αγνάντεμα στη Σαντορίνη, βόλτες και μπύρες στη Σαρδηνία και τη Λουμπλιάνα, κρασί στην Τοσκάνη και στο Porto. Να μην ξεχνάμε, μόλις 70 χρόνια πριν, γινόταν ατσάλι για κανόνια και πολυβόλα στις φάμπρικες του Ruhr.
Αυτή είναι η Μαγεία της Παγκοσμιοποίησης.
Δεν είναι στις προθέσεις μου να συνεχίσω να παραθέτω οικονομικά δεδομένα και τεχνολογικά επιτεύγματα προκειμένου να υποστηρίξω τη θετική πλευρά της Παγκοσμιοποίησης. Γνωρίζω πολύ καλά ότι υπάρχουν πολύπλευρες και παράπλευρες αρνητικές επιπτώσεις.
Είχα την τύχη να βρεθώ πριν από μερικά χρόνια στην Κίνα, στον «Ναό» της Παγκοσμιοποίησης και διαπίστωσα εκ του σύνεγγυς τις πραγματικά γκρίζες, κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαδρομές της. Διαπίστωσα όμως και κάτι εξίσου σημαντικό με τη βοήθεια των συναδέλφων του Πανεπιστημίου της Hangzhou. Η Παγκοσμιοποίηση έβγαλε από την απόλυτη φτώχεια σχεδόν 1 δις ανθρώπους στη Ν.Α. Ασία. Κάτι που δεν κατάφεραν τα «πενταετή πλάνα» των εθνικών Τιμονιέρηδων.
Με ποδοσφαιρικούς όρους, η Παγκοσμιοποίηση παραπέμπει ευθέως σε συνθήκες Champions League. Το κέλτικο πείσμα, η ιβηρική υπεροψία, η σαξονική πειθαρχία, τα αφρικανικά «πνευμόνια», τα μαγικά ξεσπάσματα των Λατίνων και η ιδιαιτερότητα των «απειθάρχητων» Βαλκάνιων, συνθέτουν τα γοητευτικά γήπεδα του Champions League. Μια Barcelona μόνο με Ισπανούς ποδοσφαιριστές και μια Manchester μόνο με Βρετανούς, θα ήταν τόσο ελκυστικές θεαματικά, όσο και ένα ντοκιμαντέρ για την κλωστοϋφαντουργία του 18ου αιώνα.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, η Παγκοσμιοποίηση δεν δίνει απαντήσεις σε θέματα Διακυβέρνησης. Δεν ευθύνεται για την προφανή αδυναμία των εθνικών κυβερνήσεων να φορολογήσουν τον πλούτο εκεί που παράγεται, στηρίζοντας αποτελεσματικούς μηχανισμούς αναδιανομής του. Δεν ευθύνεται για την αδυναμία τους να διαχειριστούν τη δυναμική της Παγκοσμιοποίησης ως Ευκαιρία και όχι ως Απειλή.
Η Παγκοσμιοποίηση δημιουργεί τεράστιες ευκαιρίες, δίνει προοπτικές, απελευθερώνει δυνάμεις, δοκιμάζει όμως ωριμότητα και αντοχές. Βάλλεται συστηματικά τόσο από τη συντηρητική Δεξιά όσο και από την Αριστερά κάθε απόχρωσης, επειδή ακριβώς αδυνατούν να τη διαχειριστούν.
Ας μη γελιόμαστε. Μια ενδεχόμενη κατάρρευση της Παγκοσμιοποίησης δεν θα μας στερούσε μόνο τις μπανάνες, το αλάτι Ιμαλαΐων, το κορεάτικο μας Smartphone και τα κινέζικα gadgets. Μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς αυτά. Δυστυχώς, θα μας στερούσε πολύ περισσότερα.
Δεν τολμώ να φανταστώ για παράδειγμα ότι η προοπτική του CRISPR, το πλέον υποσχόμενο, υπερεθνικό εργαλείο-πλατφόρμα στη μάχη κατά του καρκίνου θα κινδυνεύσει να μην ολοκληρωθεί, επειδή τα κλειστοφοβικά δόγματα θα υποστηριχτούν από χρήσιμους ηλίθιους, πολιτικά χονδρόπετσους σαλτιμπάγκους ανά την υφήλιο. Δυστυχώς και ντόπιους, πολιτικά και ιδεολογικά ξεβράκωτους.
Η Παγκοσμιοποίηση είναι απαιτητικό και δύσκολο «γήπεδο». Δεν είναι εύκολη «κερκίδα» που τρέφεται με χαζοχαρούμενα συνθήματα και φαύλες ιδεοληψίες, επικοινωνιακούς κουτσαβακισμούς, συντηρώντας δήθεν «αιώνιους αντιπάλους», ανατροφοδοτώντας προσωπικά, συλλογικά και εθνικά αδιέξοδα.
