Συναντηθήκαμε σε ένα απόμερο καφέ, μακριά από τα «φώτα» και το θόρυβο της πόλης. Ζει εδώ και αρκετά χρόνια στο Γέρακα και η «συγκατοίκηση μας» στην ίδια πόλη ήταν ο προσχηματικός λόγος να του ζητήσω να συνομιλήσουμε.
Δέχθηκε ευχαρίστως αν και σπάνια δίνει συνεντεύξεις και μέχρι τη στιγμή της συνάντησής μας δεν μπόρεσα να αποσυνδεθώ από τη σκέψη ότι θα βρεθώ απέναντι σε μια προσωπικότητα πολυσύνθετης συγκρότησης. Ό,τι δεν είχα διαβάσει μέχρι τώρα από τα έργα του, φρόντισα να τα βρω και να τα μελετήσω –ήταν άλλωστε και η πρώτη σύσταση του εκδότη του «Ν», «μην πας αδιάβαστος», μου είπε, «αν θέλεις να μάθεις καλά τον άνθρωπο που θα συναντήσεις, θα το καταφέρεις μέσα από την ποίηση του…»
Η συνέντευξη του Πάνου Κυπαρίσση
παραχωρήθηκε στον Κώστα Μποζώνα
Και το έκανα! Λιτός, απλός, χείμαρρος ορμητικός από λέξεις, σοφά και ελκυστικά τοποθετημένες η μια πλάι στην άλλη. Ένας συγκροτημένος διανοούμενος. Ζωγράφος με διακρίσεις, σκηνοθέτης με έντονο αποτύπωμα στην τέχνη και βέβαια ποιητής με κορυφαία αναγνώριση το α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 2014.
Αλήθεια, η σιωπή είναι σημαντική σε ένα τόσο θορυβώδες περιβάλλον που ζούμε ;
Πολύ σημαντική. Ιδιότητα που νομίζω ότι με προσδιορίζει βαθειά στη ζωή μου. Με τη σιωπή πάλευα και παλεύω χρόνια και αυτή προσπαθώ να διακονώ, ζωγραφίζοντας, γράφοντας, ή και σκηνοθετώντας, προσβλέποντας κάθε φορά στην ευτυχία του αποτελέσματος.
Σας έχει βοηθήσει στο πέρασμα του χρόνου η σιωπή ; Θεωρείτε ότι για κάποιον, αυτό είναι ελάττωμα ή προτέρημα ;
Η σιωπή έχει να κάνει με μια ιδιώνυμη ματιά. Νομίζω ότι είναι προτέρημα, μια αρετή. Μας ξοδεύει η φλυαρία σ’ ένα κόσμο που ζούμε όλοι μαζί δυστυχώς μόνοι. Δημόσια μόνοι. Η σιωπή είναι μια αντίδραση αισθητικής ομορφιάς σ’ ένα κόσμο που ο καθείς μιλάει για τα πάντα, δίχως να λέει κατ’ ανάγκη κάτι ουσιαστικό.
Πως ζείτε ; Απομονωμένα ;
Δεν θα το έλεγα. Από την άλλη, προσπαθώ να μην είμαι πολύ στην «αγορά». Κατοικώ στις «ούγιες». Θυμάσαι παλιά στα υφάσματα που έγραφε στην «ούγια» Πειραϊκή-Πατραϊκή, Κατράντζος, κλπ; Ε, λοιπόν εκεί «ζω». Δεν τη φοβούμαι την αγορά αλλά δεν τη θέλω. Δεν επιθυμώ αυτό το διαρκές λέγειν, που σύρεται από δω και από κει, που φωνάζει και θορυβεί κάποτε αναίτια.
Ένας ποιητής πρέπει να ζει με το ελάχιστο ;
Τι εννοείτε; Με την έννοια της φτώχειας ή του λιτού και απέριττου; Φαντάζομαι το δεύτερο.
Πιστεύω πως είναι σημαντικό για τους ανθρώπους να ζουν λιτά. Λιτά, περιεκτικά και συνεκτικά, και να σκοπεύουν στο καίριο.
Εξαιτίας , ποιών, γράφετε ;
Ζώντας, τα ερεθίσματα από την κοινωνία, την ιστορία, και τα πρόσωπα, τα γεγονότα είναι πολλά.
Η ποίηση είναι μια αισθητική αξία η οποία διαποτίζει την κοινωνική πραγματικότητα και μπορεί να περιγράψει το βαθύτερο περιεχόμενο του ανθρώπου. Το φως και το σκοτάδι που τον διαπερνά. Ο ποιητής πρέπει να είναι «διάβροχος», έλεγε ο Max Jacob. Ευαίσθητος. Να εισπράττει την νωπάδα της ζωής την οποία φιλτράροντάς την, οργανώνοντάς την, να την ανταποδίδει ως δώρο από την «πρόσληψη» που έχει κάνει από τον περίγυρό του, στον κόσμο.
Τι λέτε, ο ποιητής είναι επάγγελμα ;
Όχι. Ο Σεφέρης, ο Ρίτσος, ο Ελύτης, ο Αναγνωστάκης ίσως, αλλά και κάποιοι σύγχρονοι ποιητές μπόρεσαν να βγάλουν κάποιες «δεκάρες» εξ αυτού, αλλά δεν ήταν επάγγελμά τους. Η ποίηση είναι δοτική ιδιότητα από ευαισθησία και χρέος. Αποτελεί την ψυχική κιβωτό ενός ενιαίου κόσμου.
Είναι εύκολο να ζει κανείς μ΄ένα ποιητή ;
Άλλον πρέπει να ρωτήσετε. Αφορά τρίτο πρόσωπο. Θ’ απαντήσω όμως εμμέσως. Όλους τους καλλιτέχνες τους τυραννάει η λεπτομέρεια, η ψυχή τους, τα ανεκπλήρωτά τους, όπως βεβαίως όλους τους ανθρώπους. Ίσως άλλους λιγότερο, κάποιους περισσότερο. Οι ποιητές είναι μια ιδιόμορφη περίπτωση, πολυωνυμική. Τους ενδιαφέρουν τα πάντα. Μ΄αυτή την έννοια, εκ των πραγμάτων, η τυραννία είναι μεγαλύτερη. Ωστόσο όποια και εάν είναι τα “ελαττώματα” που έχει ένας καλλιτέχνης, είναι το άλας της γης. Ο καλλιτέχνης είναι ένα ον δοτικό, αλλιώς δεν έχει νόημα.
Πότε αποφασίσατε ότι θα γίνετε ποιητής ;
«Γρατζουνούσα και γρατζουνιόμουν» από παιδί. Υπήρχε μια ευαισθησία. Ενδιαφέρεσαι για το σύμπαν οπότε κάτι σημειώνεις. Διαβάζοντας αρχίζει και αναπτύσσεται αυτό το γρατζούνισμα που προανέφερα και καθίσταται δουλειά χειρωνακτική. Μαστορεύεις τον λόγο ώστε αυτός να καταλήγει σ’ ένα κείμενο, σ’ έναν λόγο περιεκτικό, πυκνό, συνεκτικό σε νοήματα. Ίσως αυτό αποτελεί την αρχική συλλαβή της ποίησης. Δεν είπα ποτέ πως θα γίνω ποιητής. Η ροή της ζωής. Σε διαλέγουν κάποια πράγματα, δεν τα διαλέγεις.
Να υποθέσω ότι η ποίηση είναι και υπόθεση γλώσσας ;
Κυρίως. Η ποίηση είναι μια γλώσσα μέσα στη γλώσσα. Λόγος πυκνός φορτισμένος στο έπακρο με νοήματα. Το γλωσσικό αίτημα είναι κύριο. Αυτή είναι η δυσκολία του ποιητή. Πώς θα αποδώσει ένα νόημα όσο το δυνατόν καλύτερα λεκτικά. Υπάρχει ένας λόγος περίεργος στην ποίηση, ιδιαίτερα απαιτητικός. Δεν αρκεί η γραμματική δομή για να εκφράσεις απώτατα νοήματα.
Πότε σας επισκέπτεται η έμπνευση;
Δεν είμαι από τους ανθρώπους που εμπνέονται. Είμαι από αυτούς που συλλογιούνται. Από τους συλλογισμούς, από τα διαβάσματα, από τον κόσμο που βλέπω και ακούω, κλέβω ό,τι μπορώ και πορεύομαι με τόλμη και στοχασμό.
Θα μπορούσα να πω, ότι για ανθρώπους σαν εσάς, η ποίηση είναι μια ανάγκη;
Είναι ωραία η πρότασή σου, εξαιρετική. Είναι πράγματι μια ανάγκη. Είναι διέξοδος από τη μια πλευρά και από την άλλη μια διάθεση να βρεις αυτόν τον ιδιότυπο τρόπο να μιλήσεις με τους άλλους. Ένα χρέος που οφείλεις στον κόσμο, που αποτελεί την πηγή των αισθημάτων και της όποιας ευαισθησίας σου.
Διατίθεσαι προς τον κόσμο σαν ένας πομπός που εκπέμπεις συνεχώς μηνύματα. Από τους «δέκτες», γίνεσαι κατανοητός, αποδεκτός ή απογοητεύεσαι ;
Όχι. Δεν απογοητεύεσαι. Τα βρίσκω πολύ σημαντικά αυτά που ρωτάς. Η προσληψιμότητα είναι πάντα ένα αντίδωρο χαράς. Όταν έχεις έναν κόσμο που σε διαβάζει, η χαρά σου είναι μεγάλη. Αν όχι, δε σημαίνει ότι πρέπει να μειώνεις τη γραφή, ώστε να προσλαμβάνεσαι ευκολότερα. Δεν πρέπει να ρίχνεις το επίπεδο γραφής, διότι έχεις βαθειά ευθύνη γι’ αυτό που κάνεις. Προσπαθείς να πεις όσο καλύτερα μπορείς, αυτό που γράφεις.
Επομένως υπάρχει πράγματι, εκπαιδευμένο και μη εκπαιδευμένο κοινό;
Βεβαίως. Υπάρχει. Σκέψου ένα παιδί που διαβάζει. Από το σχολείο αρχίζουν όλα. Αν είχαμε σχολεία της προκοπής, τα μισά επαγγέλματα που υπάρχουν, κυρίως τα εποπτικά, δεν θα είχαν νόημα. Θα είχαν διδαχτεί γνώση και ήθος. Ένα παιδί που έχει μια προπαιδεία, είναι ένας αναγνώστης επαρκέστερος από έναν τυχαίο αναγνώστη, ο οποίος δεν έχει δει ποτέ λογοτεχνικό κείμενο, ή πρωτοδιαβάζει ένα κείμενο. Η παιδεία είναι τόσης ανάγκης, όση το ψωμί στη ζωή μας.
Η ποίηση, λοιπόν, είναι θέμα καλλιέργειας;
Ναι. Και για τους δύο. Το ίδιο συμβαίνει και για τον πομπό και για τον αποδέκτη. Ο ποιητής με την δουλειά στη γλώσσα και στα νοήματά του, γίνεται κάθε φορά επαρκέστερος αλλά και ο αναγνώστης με τη γνώση και την τριβή έχει μια δυνατότητα πρόσβασης ευκολότερη, έχοντας διευρύνει τον ορίζοντά του.
Οι ατυχίες σας κάνουν πιο ευαίσθητο;
(….γέλια!) Ωραία τα λες. Ο πόνος διδάσκει, όχι η ατυχία. Αν η ατυχία συνιστά και πόνο, αυτομάτως δημιουργεί μια πικρή εμπειρία η οποία σε οδηγεί στη γνώση. Σε μια άλλη ποιότητα, να δεις το λάθος το οποίο πρέπει να διορθώσεις για να μην ζεις διαρκώς μέσα σ’ αυτό.
Ένα θλιμμένο ποίημα εκφράζει πάντα ένα θλιμμένο ποιητή ;
Όχι κατ’ ανάγκη. Δεν νομίζω πάντως ότι η ποίηση έχει πολύ αισιοδοξία. Η ποίηση είναι κατά βάση θλιμμένη. Όχι να γράφεις κατ’ ανάγκη ελεγείες, αλλά υπάρχει θλίψη μέσα σ’ αυτή.
Τι θεωρείτε μεγάλο στην ζωή σας;
Τη δημιουργία και την υγεία.
Ο καλός ποιητής πατάει με το ένα πόδι στην πραγματικότητα και με το άλλο στο όνειρο;
Δεν συμφωνώ. Ο ποιητής όντως ακροβατεί. Ακροβατεί με επικινδυνότητα, να πετύχει τον σκοπό της τέχνης του όσο το δυνατόν καλύτερα. Είναι πράγμα επικίνδυνο η γραφή. Είναι υπεύθυνη πράξη. Κάποιες λέξεις είναι σφαίρες. Η λέξη «κατεπείγον», για παράδειγμα. Τι νομίζεις; Είναι λέξη ή σφαίρα; Πόση πραγματικότητα και πόσο όνειρο έχει;
Υπάρχουν αδικίες του θεού;
Ο Αλμπέρ Καμύ είχε πει: δεν πιστεύω σε έναν Θεό κακοποιό.
Την ευτυχία ο ποιητής που την αναζητεί;
Στους ανθρώπους. Γράφω για να με αγαπούν. Αν θέλουν και να με θυμούνται. Ο Ρίτσος είχε γράψει σ’ ένα από τα τελευταία ποιήματά του, στο βιβλίο Αργά, Πολύ Αργά Μέσα Στη Νύχτα, την ικετευτική, κατά την άποψή μου, φράση: να με θυμάστε.
Τι κάνει πιο εύκολη τη ζωή μας, η γνώση ή η άγνοια;
Για να κερδίσεις κάτι από ευτυχία – στη ρουλέτα της ζωής – πρέπει να παίζεις στην άγνοια. Όμως ας μην κρυβόμαστε. Η γνώση είναι σημαντικότατη. Δεν την κάνει μόνον εύκολη, την κάνει γεμάτη. Την εμπλουτίζει και την αξιώνει.
Ποιο είναι το μονοπάτι που μας οδηγεί στη γνώση;
Η ενάργεια. Το διάβασμα και η γυμνασμένη ματιά. Παρ΄ όλο που πολλοί πιστεύουν ότι οι Έλληνες δεν διαβάζουν εν τούτοις σας λέω ότι διαβάζουν. Ιδιαίτερα τα νέα παιδιά διαβάζουν πολύ και πολλά. Κάποια εξ αυτών είναι εξαιρετικά προικισμένα απ’ τον αγώνα τους φυσικά. Άλλες ταχύτητες, άλλες προσεγγίσεις, άλλες δυνατότητες.
Παράγει πολιτισμό ο Έλληνας της εποχής;
Θα μπορούσε να παράγει. Κάποιοι άνθρωποι το κατορθώνουν. Η τέχνη είναι μια πράξη αντίστασης κατά της ισοπέδωσης και της εν πολλοίς κατάπτωσης της σημερινής πολιτικής. Παρά τον οικονομικό υποσιτισμό, παράγει πολιτισμό. Τώρα πώς ήθελε εισπραχθεί αυτό, είναι μια άλλη μεγάλη κουβέντα, που έχει ευθεία σχέση πάλι με την παιδεία.
Η μισή γη πεθαίνει από πείνα και η άλλη μισή από χοληστερίνη.
Πως κρίνετε το επίπεδο του κοινοβουλίου μας;
Είναι απόρροια μιας ζωής πολλών δίσεκτων χρόνων. Στην Ελλάδα φοβούμαι, δεν είχαμε ποτέ κράτος. Έχουμε ένα έθνος. Ένα κόσμο που μιλούσε και μιλάει την ίδια γλώσσα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Το κράτος από το θάνατο του Καποδίστρια και μετά, δεν υπήρξε, νομίζω, ουσιαστικά ποτέ. Βέβαια, πέρα από κάποιες εξαιρέσεις, αυτό ισχύει ευρύτατα στον πλανήτη. Ζούμε σε ένα παγκόσμιο θηριοτροφείο. Μιλάει παράλογα η ζωή. Η μισή γη πεθαίνει από πείνα και η άλλη μισή από χοληστερίνη. Τι αξία έχει λοιπόν η ποίηση, σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς όταν ο κόσμος μετράει τον πολιτισμό του με φέρετρα;
Ο άνθρωπος είναι οι επιλογές του;
Οι επιλογές ξεκινούν από τη γνώση και τις επιρροές. Ωστόσο η επιλογή θρηνεί μαζί αυτό που χάνει. Αν διαλέξω κάτι, χάνω το αντίθετό του. Επομένως, η επιλογή θέλει βαθύ στοχασμό.
Η ποίηση είναι υπόθεση λογικής ή καρδιάς;
Και τα δύο. Ένας είναι ο άνθρωπος, ο οποίος έχει και νου και καρδιά. Δεν μπορεί κανείς και ιατρογνωστικά να τα ξεχωρίσει.
Οι ποιητές ζουν στη μοναξιά;
Είναι μοναχικότεροι. Δεν ζουν στην μοναξιά. Προσπαθούν χωρίς κατ’ ανάγκη να ενδοσκοπούνται. Αυτά που «μαζεύουν», κάθονται ίσως περισσότερο καιρό μόνοι, ώστε να δουν τι θα τα κάνουν. Εάν ήταν δεδομένη η ομορφιά, οι άνθρωποι θα ήμασταν μια χαρά. Εγώ θα πρότεινα στο Κοινοβούλιό μας, να κάνει ένα Υπουργείο Αισθητικής και όλα θα κατέτειναν στην ομορφιά. Τα πράγματα θα ήταν καλύτερα. Ίσως να μη χρειάζονταν ούτε οι ποιητές ούτε οι ήρωες. Ο Μπρεχτ λέει κάπου: αλλοίμονο στις χώρες που έχουν ανάγκη από ήρωες.
Τι σημαίνει διασημότητα και τι καταξίωση;
Η διασημότητα είναι θέμα ετικέτας και τύχης. Η καταξίωση είναι κάτι βαθύτερο. Εξαρτάται όμως ποιοι είναι αυτοί που βαφτίζουν το «δικό σου έχει» διασημότητα ή καταξίωση. Κάποιες φορές, λίγες όμως, η διασημότητα εμπεριέχει την καταξίωση. Θα προτιμούσα τη λέξη καταξίωση. Ωστόσο πολλοί ανάξιοι έχουν διακριθεί σε διάφορους χώρους και πολλοί άξιοι δεν έχουν τιμηθεί ποτέ. Αυτή είναι η ζωή. Είναι καλό να έχεις τύχη, αλλά καλύτερο να έχεις υπομονή και να βαθαίνεις όσο καλύτερα μπορείς στη ζωή. Αν δεν προκύψει η καταξίωση, δεν πειράζει. Δεν είναι αυτοσκοπός. Δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός.
Όσο ποιο νέος, τόσο πιο οξύς ο πόνος του έρωτα;
Εξαρτάται από το τι νοιώθεις κάθε φορά στον έρωτα. Ακόμη και ένας μεγάλος άνθρωπος μπορεί να νοιώσει άσωστο έρωτα. Δεν είναι θέμα ηλικίας. Δες το Faust του Γκαίτε. Είναι θέμα πάθους, ερωτικού σκαψίματος. Το «μέσα πλούτος» που λέει ο Σολωμός, δεν μπορεί παρά να περιέχει έρωτα και ερωτισμούς.
Το πάθος μπορεί και στην τέχνη, όπως και σ΄άλλους τομείς, να διατηρηθεί έντονο για πολλά χρόνια;
Εξαρτάται. Πάντως το πάθος είναι εκ των ων ουκ άνευ σημαντικό, γιατί αν δε διαρκεί, δεν μπορεί να είσαι καλός σ΄αυτό που κάνεις. Διαφορετικά περνάς λίγο πλάγια. Δε σκοπεύεις καίρια. Όντως θέλει πόθο και πάθος για να κατορθώνεις το καλό, το αξιόλογο.
Η προσωπική ζωή του ποιητή πρέπει να ταυτίζεται με τη δημόσια;
Είναι θέμα ήθους. Ο ποιητής πρέπει, κατά την άποψή μου, να ζει με ήθος. Αν η τέχνη σου είναι σπουδαία και έχεις ήθος, είναι ωραίο. Υπάρχουν συγγραφείς που, σε εισαγωγικά, δεν έχουν ήθος. Έχουν γράψει όμως πολύ καλά έργα.
Ο άνθρωπος πρέπει να είναι αυστηρός με τον εαυτό του – όχι σκληρός, αυστηρός. Ο καλός δάσκαλος, για παράδειγμα, πρέπει να είναι αυστηρός. Όσοι είναι αυστηροί με τον εαυτό τους, παράγουν, νομίζω, ποιοτικότερα αποτελέσματα, χωρίς αυτό να αποτελεί κανόνα φυσικά. Ακούγεται συντηρητικό• δεν το εννοώ όπως ακούγεται, αλλά στην ουσία του.
“Αυτός που προδίδει έστω και μία μόνη φορά τις αρχές του, χάνει την αγνότητα της σχέσης του με τη ζωή”, σημειώνει κάπου ο Ταρκόφσκι.
Ποια είναι η ανταμοιβή του ποιητή;
Μια καλή κουβέντα. Κάποιος που θα σε πλησιάσει στο δρόμο και θα σου πει “με συγκίνησες, ένιωσα καλά”. Ακούγεται λίγη, αλλά είναι μοναδική.
Η ζωή είναι ταυτόχρονα, θλίψη και χαρά;
Είναι όλα. Θλίψη, χαρά, πόνος, ανάγκες, άγχη, ευτυχήματα, καθημερινότητα. Ο Δεσποτόπουλος είχε πει κάποτε σε μια κυρία στο τέλος μίας συνέντευξής του: “Εύχομαι να έχεις στη ζωή σου πολλά ευτυχήματα.” Όχι να είσαι ευτυχισμένη. Δεν υπάρχει διαρκής ευτυχία. Κάποιες στιγμές ευτυχείς.
Σας αρέσει να διασκεδάζετε; Να χορεύετε;
Ναι. Πολύ. Πάρα πολύ. Μου αρέσει να τραγουδώ σκοπούς από τη Θράκη, την Μακεδονία, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο, είμαι και Ηπειρώτης. Επίσης χορεύω. Το κάνω με την καρδιά μου. Λέει ο Νίτσε κάπου: Δεν μπορώ να φανταστώ Θεό, χωρίς να ξέρει χορό.
Ζείτε στο Γέρακα. Κάτι που σας ενοχλεί ή κάτι που σας κάνει χαρούμενο; Τι θα προτείνατε για την πόλη μας;
Ο Γέρακας ως Δημοτική Ενότητα του Δήμου Παλλήνης είναι, ακόμη, μια εξοχή που θα μπορούσε να έχει καλύτερη τύχη σε πολλούς τομείς. Στην καθαριότητα, στην απελπιστική ανυπαρξία αποχέτευσης, αλλά και σε μια κοινωνία επικοινωνίας.
Απ’ την άλλη, έχει περισσότερη ησυχία, αν και όχι πάντα, από το κέντρο. Έχει ανοιχτές περιοχές που μπορείς να κινηθείς χαλαρότερα, και αρκετό πράσινο.
Εκείνο που θα πρότεινα, και πιστεύω πως μέσω του Δήμου είναι εφικτό, έχοντας νομίζω το μοναδικό Καλλιτεχνικό Σχολείο, να πιέσει ώστε να γίνει ένας σταθμός του μετρό εδώ στο Γέρακα. Έχω τη γνώμη πως είναι εύκολο, διότι ο σταθμός θα είναι υπέργειος και τα έξοδα, φαντάζομαι, με δυο κλίμακες αριστερά-δεξιά σε μια πλατφόρμα, πολύ χαμηλότερα. Το εύχομαι.
Εκπέμπετε ζεστασιά, ζωντάνια, πλούτο γνώσεων και όπως το αισθάνομαι εγώ, είμαι σίγουρος ότι το ίδιο θα εισπράττουν και οι μαθητές σας. Είναι έτσι ;
Ελπίζω. Να ξέρεις ότι η ευτυχία του δασκάλου, που δεν πληρώνεται με κανένα αντίτιμο, είναι η αγκαλιά των μαθητών του. Νιώθεις άφατη πλήρωση.
Σας ευχαριστώ πολύ. Είναι ευτύχημα, να συνομιλεί κάποιος μαζί σας.
Ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνατε και εσείς και ο εκδότης του ΝΕΟΛΟΓΟΥ.
Το “οδοιπορικό” της ζωής του Πάνου Κυπαρίσση
Γεννήθηκε στην Οξυά Ιωαννίνων το 1945. Σπούδασε Μαθηματικά και Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και Θέατρο στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης – Κάρολος Κουν. Ηθοποιός και σκηνοθέτης στο θέατρο, στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο.
Εργάστηκε, καθηγητής Φιλολογίας και Μαθηματικών στη Μέση Εκπαίδευση για μια δεκαετία. Επίσης, για μια οκταετία, ως καθηγητής Υποκριτικής στις δραματικές σχολές “Βεάκη”, “Νέο Ελληνικό Θέατρο – Γιώργου Αρμένη” και “Δήλος – Δήμητρα Χατούπη”.
Ως ηθοποιός στο θέατρο, έχει συμμετάσχει στις ακόλουθες παραστάσεις: Την περίοδο 1968-1971, στο Θέατρο Τέχνης, Οιδίπους Τύραννος Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Κ. Κουν, Με το Ίδιο Μέτρο Ουίλιαμ Σαίξπηρ, σε σκηνοθεσία Κ. Κουν, Βόυτσεκ Μπύχνερ, σε σκηνοθεσία Κ. Κουν, Δράκος Εβγκένι Σβαρτς, σε σκηνοθεσία Γ. Λαζάνη.
Στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας, στις παραστάσεις Η Δίκη των Έξι, διασκευή – σκηνοθεσία Γ. Μιχαηλίδη, 1975, Το Κρανίο Ν. Χικμέτ, σε σκηνοθεσία Πάνου Κυπαρίσση, 1977.
Στο Θέατρο Εντοπία Ντράκιουλα, διασκευή – σκηνοθεσία Απ. Δοξιάδη, 1978 και Μπίνγκο Ε. Μποντ, σε σκηνοθεσία Απ. Δοξιάδη, 1979.
Ως ηθοποιός στον κινηματογράφο έχει εμφανιστεί στις ταινίες Ερατώ Μ. Νεοκλέους, 1975, Διαδικασία Δημήτρης Θέος, 1976.
Στην τηλεόραση, στο έργο Το Σπιτικό Μας Αλέξης Δαμιανός και σκηνοθεσία Γιώργος Μασσαλάς, 1980 και στις σειρές Ο Μεγάλος Ξεσηκωμός Γιώργος Σκαλενάκης, 1977, Έρωτας κι Επανάσταση Β. Ανδρεόπουλος, 1978.
Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις γλυπτικής και ζωγραφικής στην γκαλερί “Έωθεν” (1989), στην αίθουσα τέχνης “ALBA” (1994), στην αίθουσα τέχνης του Ελληνογαλλικού Συνδέσμου (1998, 2005), στις αίθουσες της ΕΠ.Α.Σ.Κ.Τ (2004), στο Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Ύδρας (2005) και έχει συμμετάσχει σε διάφορες ομαδικές. Γράφει ποίηση, δοκίμιο και μεταφράζει θεατρικά κείμενα.
Έχει συνεργαστεί με τα περιοδικά: Η Λέξη, Πλανόδιον, Ποίηση, Τα Ποιητικά, Νέο Επίπεδο, Τεχνοπαίγνιον, Πόρφυρας, Οδός Πανός, Παραλλάξ, Αλφειός, Πάροδος, Ελλέβορος, Σχεδία, Οροπέδιον, Ακτή κ.α.
Κείμενά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Γερμανικά, Ισπανικά, Βουλγαρικά και Τσεχικά. Το 2014 βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2014.
Εργογραφία
Ποίηση
Ο Καπνοπόλεμος, ποιήματα, 1977
Το σοφό σαλιγκάρι, Συμείον 1980
Σημειώσεις ενός τηλεγραφητή, Σπηλιώτης 1986
Η άλλη φωτογραφία, Ρόπτρον 1990
Νησί δίχως φύλλα, Λωτός 1992
Φόδρες της νύχτας, Καστανιώτης 1996
Τα χειρόγραφα της βροχής, Καστανιώτης 2003
Το χώμα που μένει, Καστανιώτης 2007
Μαύρο βαμβάκι, Μελάνι 2009
Φως ορυχείου, Μελάνι 2011
Τα Τιμαλφή, Μελάνι 2013
Συμμετοχή σε Ανθολογίες Ποίησης
Γενιά του ’70 (Γ. Παναγιώτου, Σίσυφος, 1979),
Ανθολογία Νεοελληνικής Ποίησης (Σ. Κοκκίνης, Εστία, 1984),
Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία (Μ. Μερακλής, Πατάκης, 1986),
Γενεαλογικά (Αλ. Ζήρας, Ρόπτρο, 1989),
Λύρα Ελληνική (Β. Βασιλικός, Πλειάς, 1993),
Εκδρομή στην Άλλη Γλώσσα (Γ. Μαρκόπουλος, Νεφέλη, 1994),
Ανθολογία Θαλασσινής Ποιήσεως (Δ. Γιακουμάκης, Αθήνα, 1996),
Τα Ωραιότερα Ποιήματα για τη Μάνα (Θ. Νιάρχος, Καστανιώτης, 1997),
Γενιά του ’70 (Αλ. Ζήρας & Δ. Αλεξίου, Όμβρος, 2001),
Αρχαία Πατρίδα των Ποιημάτων (Ηλ. Γκρης, Μεταίχμιο, 2004),
Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Πατάκης, 2007),
Ελληνική Ποίηση του 20ου Αιώνα (Ευρ. Γαραντούδης, Μεταίχμιο, 2008),
Ανθολογία Ελληνικής Ποίησης (Κ. Παπαγεωργίου & Β. Χατζηβασιλείου, Κότινος, 2013)
Μελέτες – Δοκίμια – Μεταφράσεις
Βάκχες Ευρυπίδη (εισαγωγή – μετάφραση), Λωτός 1991
Βεάκης: για την ιθαγένεια στην υποκριτική (μελέτη), Ρόπτρον 1991
Ματωμένος Γάμος, Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα (μετάφραση), Κέδρος 1998
Πλούτος Αριστοφάνη (μετάφραση – διασκευή για νέους), Όμβρος 2001
Γέρμα Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα (μετάφραση), Κέδρος 2008
Πλούτος Αριστοφάνη (εισαγωγή – μετάφραση – σχόλια), Γαβριηλίδης 2012
Κεκλεισμένων των Θυρών Ζαν Πωλ Σαρτρ (εισαγωγή – μετάφραση), Γαβριηλίδης 2014
Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα (μετάφραση), Κέδρος 2014
Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
Κίτρινο και μαύρο, Περί Τεχνών, 2010
Η πόλις άδουσα, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, 2002
Λίθινη εποχή, Ίδμων, 1999
7 Ποιητές, Καστανιώτης 1975
Φιλμογραφία
Ταινίες
Έωθεν, 1983
Το τραγούδι του τρένου, 1989
Η θητεία της άνοιξης, 2010
Ντοκυμαντέρ
Οι καπνεργάτες τότε…,1987
Νικηφόρος Μανδηλαράς,, 1996
Ιωάννης Γρυπάρης,, 1996
Δημήτρης Χατζής, 1997
Λογοτεχνία της Αντίστασης Α΄, 1997
Λογοτεχνία της Αντίστασης Β΄, 1997
Αρχαία Μεσσήνη, 1997
Λαύρειον, θησαυρός χθονός, 1997
Ο Σολωμός των Ελλήνων, 1998
Ρήγας Βελεστινλής, 1999
Το στεφάνι των βουνών, 2006
Το γαλάζιο των λιμνών, 2006
Κατεβαίνοντας στις ακτές, 2006
Τζουμέρκα, 2006
Ζαγόρι, 2006
Γιάννενα του στοχασμού και των θρύλων, 2013
Ο Βυζαντινός Καβάφης, Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, 2013.
Θεατρικές σκηνοθεσίες
Το Κρανίο (Ναζίμ Χικμέτ, 1977),
Οιδίπους Τύραννος (Σοφοκλής, 1979),
Ευτυχισμένος Πρίγκιπας (Όσκαρ Γουάιλντ, 1982),
Ματωμένος Γάμος (Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, 1994),
Ρίτσος–Σοφοκλής, Ισμήνη–Αντιγόνη (2012),
Κεκλεισμένων των Θυρών (Ζαν-Πωλ Σαρτρ, 2014)
