Σε δημόσια διαβούλευση τέθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος το σχέδιο νόμου για τον χωρικό σχεδιασμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη, ο οποίος αντικαθιστά τον νόμο 4269/2014. Αναμένεται να ολοκληρωθεί στις 18 Νοεμβρίου και στη συνέχεια το νομοσχέδιο θα κατατεθεί στη Βουλή. Η ψήφισή του θα ανοίξει τον δρόμο για την εκπόνηση σχεδίων χρήσεων γης σε τοπικό επίπεδο.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου που εκδόθηκε σήμερα, η γενική φιλοσοφία του νομοσχεδίου συνοψίζεται στις παραγράφους που ακολουθούν:
• Τις προηγούμενες δεκαετίες υπήρξε σταδιακή αλλά σταθερή απονεύρωση της χωροταξικής στρατηγικής σε εθνικό επίπεδο. Κυριάρχησε η άναρχη ανάπτυξη, στη βάση εξυπηρέτησης των αναγκών της «φούσκας» των ακινήτων που έσκασε με το ξέσπασμα της κρίσης.
• Η κυβέρνηση επιδιώκει μια ισορροπία ανάμεσα στις ανάγκες ανάπτυξης και την προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Στην κατεύθυνση αυτή κινείται το νομοσχέδιο «Χωρικός Σχεδιασμός – Βιώσιμη Ανάπτυξη». Τροποποιεί σε επιμέρους σημεία και κωδικοποιεί τον ν. 4269/2014 (τον οποίο και αντικαθιστά) προκειμένου να ενισχύσει τη συνοχή και λειτουργικότητα του συστήματος χωρικού σχεδιασμού.
• Ως βασικός στόχος του συστήματος χωρικού σχεδιασμού καθορίζεται η ενίσχυση της πολιτικής βιώσιμης ανάπτυξης (που εντάσσεται πλέον στις βασικές έννοιες του νόμου), δηλαδή η ενίσχυση της οικονομίας, των επενδύσεων και της απασχόλησης με την ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος και την προώθηση της κοινωνικής συνοχής και δικαιοσύνης.
• Στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκεται η Εθνική Χωρική Στρατηγική. Τα Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια (π.χ. τουρισμού, ΑΠΕ) τοποθετούνται στη θέση που τους ανήκει, καθότι τομεακά και όχι εθνικά όπως είχαν βαφτιστεί, ενώ ενισχύονται τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια. Τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια που αντικαθιστούν τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια, υιοθετούν αυστηρότερο προστατευτικό πλαίσιο. Αλλαγές επέρχονται και στα Ειδικά Χωρικά Σχέδια, ώστε να αποτραπεί το ενδεχόμενο εδραίωσης ενός παράλληλου συστήματος σχεδιασμού το οποίο διατηρεί και ενισχύει τις κατ’ εξαίρεση ρυθμίσεις με δυσμενείς επιπτώσεις τόσο στον χώρο, όσο και στην ασφάλεια δικαίου.
• Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στην ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου. Πλέον οι προβλεπόμενες εντοπισμένες και μη ουσιώδεις τροποποιήσεις που επιτρέπονται για όλα τα επίπεδα σχεδίων με ΥΑ, περιλαμβάνουν αποκλειστικά ζητήματα που αφορούν σε γραμματικές διατυπώσεις, διορθώσεις σφαλμάτων, αποσαφηνίσεις διατυπώσεων καθώς και εναρμόνιση κειμένων και διαγραμμάτων. Επιπλέον σε όλες τις περιπτώσεις που προβλέπονται γνωμοδοτήσεις από τρίτα όργανα, αυτές θα πρέπει να εκδίδονται εντός διμήνου.
Εθνική Χωρική Στρατηγική
• Ενισχύεται το περιεχόμενο και ο συντονιστικός ρόλος της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής, ώστε να αντιμετωπιστεί, έστω και μερικώς, η έλλειψη Γενικού Χωροταξικού Πλαισίου. Πρόκειται για βασικό εργαλείο διαμόρφωσης της εθνικής πολιτικής για τη βιώσιμη χωρική ανάπτυξη, που παρέχει κατευθύνσεις στον στρατηγικό / χωροταξικό σχεδιασμό, μέσω μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων.
• Η Στρατηγική αποτελεί τη βάση για τον συντονισμό των χωροταξικών και περιφερειακών σχεδίων, των επενδυτικών σχεδίων καθώς και των προγραμμάτων του κράτους, της τοπικής αυτοδιοίκησης καθώς και των δημοσίων νομικών προσώπων που επηρεάζουν την ανάπτυξη και συνοχή του εθνικού χώρου. Συντάσσεται υπό την ευθύνη και εποπτεία του ΥΠΕΝ σε συνεργασία με τα συναρμόδια Υπουργεία.
• Η Στρατηγική αποτελεί κείμενο αρχών και μπορεί να περιλαμβάνει τους βασικούς άξονες για όλο το φάσμα των θεμάτων που καλύπτουν όλα τα επίπεδα σχεδίων και ιδίως για:
τη βιώσιμη ανάπτυξη και δικτύωση του εθνικού χώρου
τη διάρθρωση και δομή του αστικού και οικιστικού δικτύου της χώρας
τη διάρθρωση των παραγωγικών τομέων
την πολιτική γης και την πολιτική αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας
τη βιώσιμη ανάπτυξη υποενοτήτων του εθνικού χώρου (π.χ. θαλάσσιος, νησιωτικός, παράκτιος χώρος)
τη χωρική διάρθρωση των δικτύων και υπηρεσιών τεχνικής, κοινωνικής και διοικητικής υποδομής εθνικού ενδιαφέροντος καθώς και τη χωρική κατανομή των υποδομών γνώσης και καινοτομίας
Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια
• Τα Εθνικά Χωροταξικά Πλαίσια μετονομάζονται σε Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια, ώστε να αποτυπωθεί η φύση αυτών των σχεδίων, ότι δηλ. αποτελούν τομεακά σχέδια που εκπονούνται σε εθνικό επίπεδο.
• Διαφοροποιείται μερικώς το πεδίο εφαρμογής τους, αφενός με τη διαγραφή θεμάτων που πλέον συμπεριλαμβάνονται στην Εθνική Χωρική Στρατηγική (όπως, π.χ η χωρική οργάνωση εθνικών πόλων και αξόνων ανάπτυξης) και, αφετέρου, με την πρόβλεψη νέων θεματικών πολιτικών, που αφορούν στην προστασία του πολιτιστικού και φυσικού τοπίου και της πολιτικής γης.
• Κατά την εκπόνηση τους, τα ΕΧΠ θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη, εκτός από την Εθνική Χωρική Στρατηγική, τη δημοσιονομική και εθνική αναπτυξιακή στρατηγική, και ενωσιακές πολιτικές που επηρεάζουν τη διάρθρωση και ανάπτυξη του εθνικού χώρου, όπως αυτές για το περιβάλλον, την εδαφική συνοχή κλπ.
Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια
• Το περιεχόμενο των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων ενισχύεται μερικώς, καθώς συμπεριλαμβάνει κατευθύνσεις για τη διάρθρωση του περιφερειακού χώρου και για την προστασία του πολιτιστικού και φυσικού τοπίου.
• Ταυτόχρονα όμως, οριοθετείται το εύρος των κατευθύνσεων που δύνανται να προβλέπουν ανά δήμο, ώστε να είναι αντίστοιχες με την κλίμακα σχεδιασμού. Έτσι, τα Παραρτήματα που συνοδεύουν τα ΠΧΠ με κατευθύνσεις ανά δήμο, παρέχουν γενικές διατάξεις χρήσεων γης και δόμησης (όρους και περιορισμούς), με ιδιαίτερη αναφορά στην προστασία της γεωργικής γης.
• Τα ΠΧΠ εναρμονίζονται με τις κατευθύνσεις των ΕΧΠ αλλά ταυτόχρονα τις συντονίζουν, εξειδικεύουν και συμπληρώνουν, με αποτέλεσμα ο συντονιστικός ρόλος τους να ενισχύεται.
Τοπικά Χωρικά Σχέδια
• Τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια αντικαθιστούν τα πρώην Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια. Η έγκριση των ΤΧΣ θα γίνεται εφόσον ελεγχθεί η εναρμόνιση ή συμβατότητα του περιεχομένου τους με τα ΠΧΠ και τα αντίστοιχα σχέδια όμορων δήμων.
• Το περιεχόμενο των ΤΧΣ εφεξής περιλαμβάνει τον καθορισμό του προτύπου χωρικής ανάπτυξης και οργάνωσης, καθώς και το σύνολο των χρήσεων γης και όρων και περιορισμών δόμησης.
• Το προστατευτικό πλαίσιο γίνεται αυστηρότερο, καθώς στα στοιχεία που χρήζουν προστασίας προστίθεται το τοπίο και στις εκτάσεις που εντάσσονται στις προστατευόμενες περιοχές προστίθενται αιγιαλός και παραλία, ποταμοί-λίμνες-ρέματα. Παράλληλα ο καθορισμός ειδικών περιορισμών στις χρήσεις γης και στους όρους δόμησης παύει να έχει δυνητικό χαρακτήρα και στους στόχους καθορισμού αυτών των περιορισμών προστίθεται η αποφυγή ανεξέλεγκτης κατανάλωσης φυσικών πόρων. Επιπρόσθετα, καταργείται ο δυνητικός χαρακτήρας της πρόβλεψης για οριοθέτηση των υδατορεμάτων.
• Διαγράφονται οι προβλεπόμενες γενικές κατηγορίες χρήσεων γης που καθορίζονταν για τις οικιστικές περιοχές καθώς και τις περιοχές παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Πλέον οι τοπικές κοινωνίες θα είναι εκείνες που θα καθορίζουν τις κατηγορίες χρήσεων γης.
Ειδικά Χωρικά Σχέδια
• Εκτός από σχέδια, έργα και προγράμματα υπερτοπικής κλίμακας ή στρατηγικής σημασίας, Ειδικά Χωρικά Σχέδια μπορούν, επίσης, να καταρτίζονται για προγράμματα αστικής ανάπλασης ή/και περιβαλλοντικής σημασίας ή προγράμματα αντιμετώπισης των συνεπειών από φυσικές καταστροφές.
• Τα ΕΧΣ μπορούν να τροποποιήσουν προϋφιστάμενα ΤΧΣ και ΖΟΕ και άλλες ισχύουσες γενικές και ειδικές πολεοδομικές ρυθμίσεις, κυρίως ως προς τις επιτρεπόμενες χρήσεις, όρους και περιορισμούς δόμησης κατόπιν προέγκρισης με απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων. Η απόφαση χορηγείται ύστερα από εισήγηση των υπηρεσιών που τεκμηριώνουν την αναγκαιότητα της τροποποίησης εν όψει του ειδικού χαρακτήρα της επιδιωκόμενης ανάπτυξης, της κάλυψης αναγκών παραγωγικής ή επιχειρηματικής ανάπτυξης και ανασυγκρότησης εντός της περιοχής του σχεδίου και πάντως τη μη ανατροπή της πολεοδομικής και χωροταξικής λειτουργίας της ευρύτερης περιοχής όπως αυτή προσδιορίζεται στα ΕΧΠ και ΠΧΠ.
• Με την έγκριση των ΕΧΣ δεν καταργούνται οι Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου στο σύνολό τους, αλλά το τμήμα τους που ενσωματώνεται σε αυτά.
Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας
• Διασφαλίζεται ο ρόλος και το κύρος του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας ως οργάνου κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης.
• Καταργείται η Εκτελεστική Επιτροπή, που είχε καταλήξει να υποκαθιστά το Συμβούλιο, με Πρόεδρο τον εκάστοτε Γ.Γ. Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος (πολιτικό πρόσωπο), που επίσης προήδρευε στο Συμβούλιο, έναντι του αρχικά προβλεπόμενου έμπειρου επιστήμονα.
• Πλέον Πρόεδρος του Συμβουλίου ορίζεται επιστήμονας αναγνωρισμένου κύρους σε θέματα χωροταξίας και μειώνονται τα μέλη από 21 σε 19. Για την αποτελεσματικότερη λειτουργία του Συμβουλίου ως προς την άσκηση του γνωμοδοτικού του ρόλου, κρίνεται αναγκαία η αλλαγή του καταστατικού λειτουργίας του.
• Διασαφηνίζεται περαιτέρω ο ρόλος του Συμβουλίου, καθώς προβλέπεται ότι είναι αρμόδιο για τη διατύπωση γνώμης επί της εθνικής στρατηγικής και των ΕΧΠ, ενώ μπορεί να εκφέρει γνώμη κατά τη διαδικασία κατάρτισης των ΠΧΠ μετά από ερώτημα του Υπουργού ΠΕΝ. Ταυτόχρονα είναι αρμόδιο για τη διατύπωση γνώμης σε σημαντικά ζητήματα ευρύτερης χωρικής πολιτικής, με πρωτοβουλία του Προέδρου η έπειτα από αίτημα του 50% των μελών του.
Λοιπές διατάξεις
• Τα ανώτατα όρια συντελεστή δόμησης στις περιοχές παραγωγικών δραστηριοτήτων εντός ΤΧΣ και ΕΧΣ θα ισχύουν μόνο μετά την πολεοδόμηση των περιοχών. Μέχρι τότε ισχύουν τα όρια για τις περιοχές εκτός σχεδίου.
• Προχωρά η αξιοποίηση σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών, με την επιτάχυνση έργων σε εξέλιξη ή σε εκκρεμότητα, που συνδέονται με χρήσεις γης (e-poleodomia, ΔίκτυοNatura2000, δασικοί χάρτες, Εθνικό Κτηματολόγιο, Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο, Ολοκληρωμένο Πληροφορικό Σύστημα ΕΤΑΔ κά). Στο πλαίσιο αυτό εγκαταλείπεται η ανεξάρτητη διαδικασία ηλεκτρονικής καταγραφής των θεσμικών γραμμών, πληροφοριών, όρων και χρήσεων γης, καθώς έχουν σημειωθεί σημαντικές εμπλοκές στη χρηματοδότηση του έργου και υπάρχει σειρά ερωτημάτων σχετικά με την αποτελεσματικότητα και τη συμβατότητα με άλλες, αντίστοιχες πρωτοβουλίες.
