- Μπασκόζος Γιάννης Ν.
- http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=505397
Σε κάποιες χώρες η ιστορία του πολιτισμού τους έχει τα θεμέλιά της σε θεσμούς που αποτέλεσαν εστίες νεωτερικών απόψεων και εφαλτήριο για την πρόοδό τους. Στη χώρα μας οι θεσμοί αυτοί στη νεότερη ιστορία είναι πολύ λίγοι. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η Εστία. Μια οικογενειακή επιχείρηση που σήμερα διευθύνεται από την πέμπτη γενιά της, συγκαταλέγεται ανάμεσα στις δώδεκα μακροβιότερες ελληνικές επιχειρήσεις, εκδίδει το μακροβιότερο ελληνικό περιοδικό και στον κατάλογό της περιλαμβάνονται 1.500 συγγραφείς και 4.000 νέοι τίτλοι, πολλοί εκ των οποίων διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία του ελληνικού πνευματικού πολιτισμού.
Ο φιλολογικός κύκλος της Εστίας. Ορθιοι (από αριστερά): Ι. Ψυχάρης, Δ. Κακλαμάνος, Γ. Κασδόνης (εκδότης), Ι. Βλαχογιάννης, Κ. Παλαμάς, Γ. Δροσίνης, Γρ. Ξενόπουλος. Καθιστοί: Θ. Βελλιανίτης, Α. Περρής (εκδότης), Ν. Πολίτης, Στ. Στεφάνου, Μ. Λάμπρος, Γ. Σουρής, Εμμ. Ροΐδης, Εμμ. Λυκούδης
Με τον ίδιο τίτλο γνωρίζουμε το περιοδικό «Εστία» και «Νέα Εστία» αργότερα, το Βιβλιοπωλείο της Εστίας και τον ομώνυμο εκδοτικό οίκο. Η ιστορία και των τριών υπήρξε αλληλένδετη στη μακρά πορεία τους μέσα στον χρόνο. Η ιστορικός Αννα Καρακατσούλη στο έργο της Στη χώρα των βιβλίων – Η εκδοτική ιστορία του Βιβλιοπωλείου της Εστίας 1885-2010 (Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων) μας παραδίδει την ιστορία του Βιβλιοπωλείου της Εστίας διατρέχοντας μια 125ετία πλούσια σε παραγωγή ιδεών και βιβλίων.
Αν σκεφθούμε ότι με την ίδρυση του ελληνικού κράτους ο αναλφαβητισμός ήταν σχεδόν γενικός στο σύνολο του πληθυσμού (το έτος 1879 ως αναλφάβητο καταγράφεται το 69,20% των ανδρών και το 92,96% των γυναικών), καταλαβαίνουμε τη σημασία της ίδρυσης και της εξέλιξης της Εστίας.
Η Εστία ξεκίνησε ως εβδομαδιαίο περιοδικό. Ιδρύθηκε το 1876 από τον Παύλο Διομήδη και το 1881 την ανέλαβε ο τήνιος δάσκαλος Γεώργιος Κασδόνης. Ηταν χρονιά εθνικής ανάτασης, μια και μόλις είχαν προσαρτηθεί στη χώρα η Θεσσαλία και η Αρτα. Η Εστία συσπείρωσε γύρω της την περίφημη γενιά του 1880 η οποία διαπνεόταν από καινοτόμες αντιλήψεις (δημοτικισμός, ηθογραφία, σύγχρονη ζωή).
Διαρκής ανανέωση
Το Βιβλιοπωλείον της Εστίας δημιουργήθηκε από τον Γ. Κασδόνη το 1885 και στεγάστηκε στην οδό Σταδίου 32. Τη συνέχεια του εκδοτικού οίκου ανέλαβε ο ανιψιός του Ιωάννης Δ. Κολλάρος, ο οποίος θα συνδέσει το όνομά του με τα καλά εκπαιδευτικά βιβλία, το Πανελλήνιον Βιβλιογραφικόν Δελτίον, τις μεταφράσεις αρχαίων ελλήνων συγγραφέων κτλ. Το 1925 εισέρχεται στον εκδοτικό οίκο ο Κωνσταντίνος Σαραντόπουλος, ανιψιός του Ι. Δ. Κολλάρου, που θα αναλάβει την επιχείρηση μόνος του μετά τον θάνατο του θείου του, το 1956.
Ο Κ. Σαραντόπουλος θα συνδέσει το όνομά του με τη δημιουργία της περίφημης Σειράς Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας στην οποία θα στεγαστεί το σύνολο της γενιάς του ΄30. Το 1972 ο εκδοτικός οίκος περνάει στα χέρια της κόρης του Κ. Σαραντόπουλου, Μαρίνας (Μάνιας) Καραϊτίδη, η οποία θα ανανεώσει την εκδοτική παραγωγή με νέες σειρές και ονόματα. Τη συνέχεια κρατούν σήμερα τα παιδιά της κυρίας Μάνιας, η Εύα Καραϊτίδη στο εκδοτικό και ο Γιάννης Καραϊτίδης στο βιβλιοπωλείο. Η Εστία διατήρησε τον πνευματικό της ρόλο έχοντας όλα αυτά τα χρόνια δίπλα της το περιοδικό «Νέα Εστία» με διαδοχικούς διευθυντές σημαίνοντα πρόσωπα της λογοτεχνικής μας ζωής (Γρ. Ξενόπουλος, Π. Χάρης, Ε. Μόσχος, Στ. Ζουμπουλάκης – σήμερα). Μια ξεχωριστή μελέτη για το περιοδικό αυτό θα συνέβαλλε αποφασιστικά στη γνώση μας για τις εξελίξεις στο λογοτεχνικό τοπίο της χώρας μας.
Αυτό που διατήρησε την Εστία σε κορυφαία θέση ανάμεσα στους καλούς εκδοτικούς οίκους είναι η διαρκής τάση ανανέωσής της και από την άλλη πλευρά η εμμονή της σε βασικές αξίες: στη γλώσσα, στην καλή λογοτεχνία (σε μια εποχή που όλοι οι εκδότες αναζητούσαν το μπεστ σέλερ), στη μη εμπλοκή σε κομματικά – πολιτικά κατεστημένα, στη διαχρονική αγάπη για το βιβλίο. Σημαντικές πρωτοβουλίες στη νεότερη ιστορία της είναι οι δύο σειρές που δημιουργήθηκαν από την Εύα Καραϊτίδη μετά το 1985, χρονιά των 100 χρόνων δράσης του οίκου. Πρόκειται για τη σειρά με μεταφράσεις σημαντικών συγγραφέων όπως οι Γκ. Γκρας, Μ. Κούντερα, Φ. Σελίν κ.ά. και τη νέα λογοτεχνική σειρά που καθιέρωσε τη γενιά των συγγραφέων του 1980, όπως είναι ο Π. Τατσόπουλος, ο Χ. Χωμενίδης, ο Φ. Ταμβακάκης και πολλοί άλλοι.
Μοναδικό στο είδος του
Η συγγραφέας διατρέχει την ιστορία της Εστίας χρονολογικά, με κεφάλαια που αφορούν τον κάθε φορά επικεφαλής εκδότη της. Δίνει ιδιαίτερο βάρος στους καταλόγους των βιβλίων της, στις πωλήσεις, στην επίδρασή τους στην πνευματική ζωή. Παρουσιάζει πολύ αναλυτικά τους συγγραφείς της γενιάς του ’30, η οποία και χαρακτήρισε τον οίκο στην υπερ125ετή πορεία του. Παρ’ ότι πιστεύω ότι θα αναπτυσσόταν πιο δημιουργικά αν ακολουθούσε οριζόντια καταγραφή με θεματικές ενότητες, ώστε οι ποιότητες να μη χάνονται μέσα στα ιστορικά ή στατιστικά στοιχεία, η μελέτη της Αννας Καρακατσούλη παραμένει μοναδική στο είδος της, αν σκεφτούμε ότι ελάχιστοι εκδοτικοί οίκοι έχουν εκδώσει στοιχεία της «βιογραφίας» τους (και αυτά με την ευκαιρία επετείων) και ελάχιστοι μελετητές έχουν ασχοληθεί με την ιστορία του βιβλίου και των εκδοτικών οίκων στη χώρα.
