Ευαίσθητη, εντυπωσιακή, πολυαγαπημένη, κλασική και αξεπέραστη… γαρδένια! Όποιο επίθετο και να χρησιμοποιήσουμε, είναι πολύ λίγο για να την περιγράψει.
Η γαρδένια είναι ένα ιδιαίτερα δημοφιλές καλλωπιστικό φυτό που ξεχωρίζει για τα υπέροχα λευκά αρωματικά άνθη και τα γυαλιστερά φύλλα της.
Υπάρχουν πολλά είδη γαρδένιας, είτε θάμνοι είτε μικρά δενδρύλλια, ωστόσο η πιο γνωστή ποικιλία είναι η κοινή γαρδένια που όλοι γνωρίζουμε και ως γαρδένια η ιασμινοειδής (Gardenia jasminoides).
Πολύ δημοφιλής είναι και η γαρδένια η μεγανθής (Gardenia grandiflora) που χαρακτηρίζεται για το μεγάλο μέγεθος των λουλουδιών της.
Με καταγωγή από την Ασία και την Αφρική, η γαρδένια φυτεύεται τόσο στον κήπο όσο και σε γλάστρα στην αυλή και το μπαλκόνι των περισσότερων ελληνικών σπιτιών.
Με την κατάλληλη περιποίηση, η γαρδένια μας χαρίζει πλούσια ανθοφορία στα τέλη της άνοιξης, ενώ έχει και μια δεύτερη ανθοφορία στις αρχές του φθινοπώρου.
Ποια θέση είναι κατάλληλη για τη γαρδένια; 
Η γαρδένια είναι από τα πιο ευαίσθητα καλλωπιστικά φυτά και είναι πολύ σημαντικό να τη φυτέψουμε στην κατάλληλη θέση.
Συγκεκριμένα, η γαρδένια θέλει δροσερό ημισκιερό περιβάλλον για να ευδοκιμήσει, σε σχετικά προφυλαγμένη θέση, μακριά από ζεστούς ανέμους, καθώς και από δυνατούς βοριάδες.
Χρειάζεται αρκετό φως για να ανθίσει, καλό αερισμό και μια σχετική υγρασία.
Αποφεύγουμε να την έχουμε κοντά σε τοίχους και κάτω από τέντες για να διευκολύνουμε τον σωστό αερισμό της.
Δεν θέλουμε να έρχεται σε επαφή με την άμεση ηλιακή ακτινοβολία, ειδικά το καλοκαίρι, καθώς της δημιουργεί εγκαύματα στα φύλλα, ενώ παράλληλα προκαλεί πτώση των μπουμπουκιών της.
Η γαρδένια δεν είναι ανθεκτική στην έντονη παγωνιά του χειμώνα, ούτε στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού. Ιδανικές θερμοκρασίες για να αναπτυχθεί και να ανθοφορήσει είναι σε ένα εύρος θερμοκρασιών από 10-20°C.
Προτιμάμε να τοποθετούμε τη γλάστρα με τη γαρδένια σε μπαλκόνι με δυτική έκθεση, αποφεύγοντας τα βορινά και τα νότια μπαλκόνια.
Η γαρδένια μπορεί να διατηρηθεί για αρκετό καιρό και μέσα σε σπίτι, αρκεί να της εξασφαλίσουμε φωτεινό σημείο μακριά από θερμαντικά σώματα όπως τζάκι και καλοριφέρ, καθώς και από κλιματιστικά.
Τι γλάστρα και τι φυτόχωμα χρειάζεται η γαρδένια;
H γαρδένια, ανήκει στα οξύφιλα φυτά όπως η ορτανσία, η καμέλια και η αζαλέα, επομένως για να αναπτυχθεί και να ανθοφορήσει χρειάζεται υπόστρωμα με χαμηλό pH, όπως καστανόχωμα, ερεικόχωμα, ελατόχωμα.
Εναλλακτικά, για την μεταφύτευση της γαρδένιας, προμηθευόμαστε φυτόχωμα ειδικό για οξύφιλα από γεωπονικά καταστήματα.
Επιλέγουμε γλάστρα, πήλινη ή πλαστική, 1-2 νούμερα μεγαλύτερη από τη γλάστρα που ήταν φυτεμένo το φυτό μας και φροντίζουμε να διαθέτει τρύπες στη βάση για να φεύγει το νερό.
Είναι σημαντικό να τοποθετούμε στη βάση της γλάστρας μια στρώση χαλικιών ή βότσαλων πάχους 2-3 εκατοστών για να εξασφαλίσουμε καλύτερη αποστάγγιση.
Αν η γλάστρα που έχουμε για αρκετό καιρό τη γαρδένια δεν στραγγίζει, τότε πιθανότατα το ριζικό σύστημα της γαρδένιας μας έχει γίνει πολύ πυκνό και χρειάζεται μεταφύτευση σε μεγαλύτερη γλάστρα.
Κατά τη μεταφύτευση, είναι σημαντικό να σπάμε τις άκρες των ριζιδίων της γαρδένιας όταν έχουν πυκνώσει πολύ, για να μπορέσει να απορροφήσει άμεσα νερό και θρεπτικά συστατικά και να μην έχουμε φαινόμενα στρεσαρίσματος που εκδηλώνονται με μαρασμό των φύλλων και πτώση των μπουμπουκιών.
Πόσο συχνά ποτίζουμε τη γαρδένια;
Το πότισμα της γαρδένιας είναι ίσως ο πιο βασικός παράγοντας για να ευδοκιμήσει, τόσο στον κήπο όσο και σε γλάστρα στο μπαλκόνι. Η γαρδένια χρειάζεται πολύ καλής ποιότητας νερό που να μην περιέχει άλατα.
Το βρόχινο νερό είναι πολύ ωφέλιμο και είναι πολύ σημαντικό να την αφήνουμε να έχει έκθεση στη βροχή. Η γαρδένια χρειάζεται πότισμα δύο φορές τη βδομάδα την περίοδο της άνοιξης και του φθινοπώρου και τουλάχιστον κάθε 2 μέρες την περίοδο του καλοκαιριού.
Είναι σημαντικό το πότισμα της γαρδένιας να είναι τακτικό, διαφορετικά τα μπουμπούκια της μπορεί να πέσουν πριν ανοίξουν. Τους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες, σε μέρες καύσωνα ίσως χρειαστεί να την ποτίζουμε καθημερινά.
Παράλληλα, είναι απαραίτητο να ψεκάζουμε τα φύλλα της γαρδένιας για να διατηρούμε σχετική υγρασία για το φυτό και να μην δημιουργηθούν ξηράνσεις στις άκρες των φύλλων.
Ο ψεκασμός του φυλλώματος καλό είναι να γίνεται με βρόχινο ή απεσταγμένο νερό, για να μην περιέχει άλατα και δημιουργηθεί τοξικότητα στο φυτό της γαρδένιας.
Τι λίπασμα βάζουμε στη γαρδένια;
Η γαρδένια είναι απαιτητική και ως προς τη λίπανση της. Προσθέτουμε κάθε μήνα πλήρες λίπασμα ενισχυμένο σε κάλιο, ειδικό για οξύφιλα φυτά που δεν αυξάνει το pH του εδάφους και ενισχύει την ανθοφορία της γαρδένιας.
Αποφεύγουμε να βάζουμε λίπασμα τον Αύγουστο που επικρατούν πολύ υψηλές θερμοκρασίες, καθώς και τον μήνα Ιανουάριο που επικρατεί πολύ παγωνιά, γιατί θα δημιουργήσουμε πρόβλημα στο φυτό μας.
Επίσης, αποφεύγουμε λιπάσματα με υψηλή περιεκτικότητα σε άζωτο, όπως αμμωνία και ουρία, γιατί μπορεί να δημιουργήσει καφέ ή μαύρα καψίματα στις άκρες των φύλλων καθώς και πτώση των λουλουδιών.
Η γαρδένια είναι ευαίσθητη στην έλλειψη σιδήρου, κάτι που μπορούμε να διακρίνουμε εύκολα αν παρατηρήσουμε κιτρίνισμα στα νεαρά φύλλα, ενώ οι νευρώσεις των φύλλων της γαρδένιας παραμένουν πράσινες.
Από τα διάφορα είδη των λιπασμάτων σιδήρου, επιλέγουμε και προσθέτουμε κάθε μήνα στη γαρδένια μας λίπασμα χηλικού σιδήρου που είναι υδατοδιαλυτός και άμεσα απορροφούμενος από τα φυτά.
Το λίπασμα του θειικού σιδήρου είναι αρκετά πιο αργής αποδέσμευσης για τη γαρδένια μας, ενώ η παραδοσιακή προσθήκη καρφιών, σκουριασμένων αντικειμένων στη γλάστρα της γαρδένιας που έκαναν οι γιαγιάδες μας είναι σίγουρο ότι δεν προσφέρεται για άμεση απορρόφηση σιδήρου.
Πώς προστατεύουμε τη γαρδένια από έντομα και ασθένειες;
H γαρδένια προσβάλλεται από μυκητολογικές ασθένειες τόσο του ριζώματος, όσο και του φυλλώματος, σε περιβάλλον υπερβολικής υγρασίας και κακού αερισμού.
Για την αντιμετώπιση των μυκήτων του εδάφους που προκαλούν σάπισμα στη ρίζα, ποτίζουμε διαλύοντας 1 κουταλιά του γλύκού γαλαζόπετρα σε ένα λίτρο νερό, ενώ για τους μύκητες του φυλλώματος που μπορεί να προκαλέσουν άσπρισμα ή γκριζάρισμα στα φύλλα και καστανές κηλίδες, ψεκάζουμε με διάλυμα χαλκού και θειαφιού ή με αυτοσχέδια συνταγή που φτιάχνουμε διαλύοντας 1 κοφτό κουταλάκι του γλύκού μαγειρικής σόδας σε ένα λίτρο νερό.
Αρκετά συνηθισμένη είναι η προσβολή της γαρδένιας από διάφορα έντομα όπως από κοκκοειδή (ψώρα, ψευδόκοκκος), μελίγκρα και τετράνυχο.
Για την προληπτική προστασία της γαρδένιας από έντομα, παρασκευάζουμε ειδικό διάλυμα προσθέτοντας μία κουταλιά της σούπας τριμμένο πράσινο σαπούνι και μία κουταλιά του γλυκού οινόπνευμα σε ένα λίτρο νερό και ψεκάζουμε το φύλλωμα της γαρδένιας κάθε δύο βδομάδες.
Εναλλακτικά, προμηθευόμαστε οικολογικά σκευάσματα θερινού πολτού ή σαπώνων αλάτων καλίου από γεωπονικά καταστήματα και ψεκάζουμε το φύλλωμα της γαρδένιας όταν η θερμοκρασία δεν ξεπερνά τους 28°C για να μην έχουμε προβλήματα με εγκαύματα.
Τι άλλη φροντίδα χρειάζεται η γαρδένια;
Η γαρδένια είναι πολύ ευάλωτη στις αλλαγές του περιβάλλοντος και τις μετακινήσεις και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.
Δεν θέλει απότομες αλλαγές στη θερμοκρασία στο γύρω περιβάλλον, είτε προς το κρύο είτε προς τη ζέστη.
Μία τέτοια αλλαγή μπορεί να επιφέρει πτώση μπουμπουκιών της γαρδένιας, μαρασμό του φυλλώματος μέχρι και ολοσχερή ξήρανση του φυτού.
Τους χειμερινούς μήνες, κι εφόσον η γαρδένια είναι σε σημείο εκτεθειμένο στο κρύο, καλό είναι να προστατεύεται με κάποιο νάυλον για αντιπαγετική προστασία του φυτού.
Εναλλακτικά, μπορούμε να μεταφέρουμε τη γαρδένια στο εσωτερικό του σπιτιού για μερικές μέρες, σε σημείο καλά αεριζόμενο, φωτεινό και μακριά από σώματα θέρμανσης.
Πότε και πώς γίνεται το κλάδεμα της γαρδένιας;
Αν και οι περισσότεροι δεν κλαδεύουν τις γαρδένιες, είναι απαραίτητο να το κάνουμε κάθε χρόνο για να έχει καλή ανάπτυξη και ανθοφορία.
Κατάλληλη εποχή κλαδέματος της γαρδένιας είναι στις αρχές της άνοιξης, κατά την περίοδο Μαρτίου-Απριλίου, αφού περάσουν οι παγωνιές του χειμώνα.
Κατά το κλάδεμα της γαρδένιας αφαιρούμε ξερούς και αδύναμους βλαστούς, καθώς και κιτρινισμένα φύλλα.
Αν το φύλλωμα της γαρδένιας είναι πολύ αραιό, κορφολογούμε τους βλαστούς της, κόβοντας περίπου το 1/3 του μήκους της για να αποκτήσει πιο συμπαγές και πυκνό φύλλωμα και να μας χαρίσει σταδιακά μια πλούσια και παρατεταμένη ανθοφορία.
Φροντίζουμε να κλαδεύουμε τη γαρδένια μας εγκαίρως, καθώς αν την κλαδέψουμε στις αρχές του καλοκαιριού, μετά το τέλος της πρώτης ανθοφορίας, αυτό έχει σαν συνέπεια να χάσουμε τα φθινοπωρινά λουλούδια της, καθώς και να περιορίσουμε την βλαστική της ανάπτυξη.
Πώς γίνεται ο πολλαπλασιασμός της γαρδένιας;
Αν θέλουμε να αποκτήσουμε καινούρια φυτά γαρδένιας χωρίς πολλά έξοδα, ακολουθούμε τη μέθοδο πολλαπλασιασμού με μοσχεύματα.
Συγκεκριμένα, στα τέλη του χειμώνα ή στις αρχές άνοιξης, παίρνουμε τμήματα τρυφερού βλαστού μήκους 10-15 εκατοστών από την κορυφή του φυλλώματος της γαρδένιας, αφαιρούμε τα 2/3 του φυλλώματος από τη βάση και αφήνουμε 2-3 μόνο ζευγάρια φύλλων στο πάνω μέρος του μοσχεύματος.
Εμβαπτίζουμε τη βάση του μοσχεύματος της γαρδένιας σε ορμόνη ριζοβολίας για να έχουμε μεγαλύτερη επιτυχία και στη συνέχεια το φυτεύουμε σε μικρή γλάστρα φυτωρίου που περιέχει φυτόχωμα για οξύφιλα φυτά με αρκετή άμμο και περλίτη.
Εξασφαλίσουμε υγρασία στο χώμα της γλάστρας και την τοποθετούμε σε δροσερό περιβάλλον με θερμοκρασίες 15-20°C.
Συμπληρωματικά, μπορούμε να καλύψουμε το μόσχευμα με ένα πλαστικό μπουκάλι ή με μια νάυλον σακούλα για να επιταχύνουμε τη ριζοβολίας του φυτού μας.
Μπορούμε, επίσης, να δημιουργήσουμε νέα φυτά γαρδένιας και μέσα στο καλοκαίρι με ημιξυλώδη μοσχεύματα, τα οποία ωστόσο έχουν μικρότερο ποσοστό επιτυχίας.
Κι ένα τελευταίο μυστικό για τη γαρδένια
Ένα διαφορετικό είδος γαρδένιας που έχει προκύψει από διασταυρώσεις είναι η λεμονογαρδένια, γνωστή και μοσχογαρδένια ή ταπερ μοντάνα όπως ονομάζεται στο εξωτερικό.
Αν και δεν είναι τόσο γνωστή στους περισσότερους φίλους των λουλουδιών στον ελληνικό χώρο, η λεμονογαρδένια είναι αρκετά πιο ανθεκτική από την κοινή γαρδένια και διαθέτει μικρότερα λουλούδια που έχουν μια χαρακτηριστική, γεμάτη φρεσκάδα, απαλή μυρωδιά.
Κώστας Λιονουδάκης
Γεωπόνος Γ.Π.Α.
