Συζητήθηκε εχθές 15/5/23 στην τριμελή Επιτροπή Αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας η αίτηση κατοίκων και φορέων της Ραφήνας για την αναστολή του προεδρικού διατάγματος για την οριοθέτηση του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας.
Στην ακρόαση παρέστησαν δια των πληρεξουσίων τους εκτός από τους αιτούντες, το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθώς και ο Δήμος Ραφήνας-Πικερμίου, που άσκησε πρόσθετη παρέμβαση υπέρ των Υπουργείων.
Η Επιτροπή Αναστολών δεν έκανε δεκτό το αίτημά τους για την ανάκληση της προσωρινής διαταγής, που είχε διαταχθεί με την από 10.5.2023 πράξη της Προέδρου του Ε’ Τμήματος κ. Μαργαρίτας Γκορτζολίδου. Δόθηκε προθεσμία για υπόμνημα μέχρι 29/5/23.
Υπενθυμίζεται ότι το έργο ξεκίνησε στις 24/4/23, όταν ερπυστριοφόρες μπουλντόζες και εκσκαφείς της αναδόχου εταιρείας ΙΝΤΡΑΚΑΤ εισέβαλαν στην κοίτη του ρέματος και ισοπέδωσαν αφάνισαν 300 μέτρα του μερικώς οριοθετημένου υγροτόπου της εκβολής (υγρότοπος Α ́ προτεραιότητας). Έκτοτε και μέχρι την έκδοση της προσωρινής διαταγής στις 10.5.2023, οι εργασίες σταμάτησαν χάρη στις κινητοποιήσεις των κατοίκων.
Κατά την συζήτηση της αναστολής οι αιτούντες υπέβαλαν στην Επιτροπή Αναστολών τρεις εκθέσεις έγκριτων περιβαλλοντικών οργανισμών και ΜΚΟ (Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών-ΕΛΚΕΘΕ, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) του μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή) με τις οποίες αποδεικνύεται η μη αναστρέψιμη βλάβη του υγροτόπου και εν γένει του ποτάμιου οικοσυστήματος σε περίπτωση συνέχισης του έργου.
Οι εκθέσεις επισήμαναν ότι η περιοχή στην οποία έγινε η επέμβαση της ΙΝΤΡΑΚΑΤ βρίσκεται μέσα στα όρια του μερικώς οριοθετημένου με το αρ.54 του ν.4559/2018 «υγροτόπου της εκβολής του ρέματος Ραφήνας», υγροτόπου Α’ προτεραιότητας του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ν.4277/2014) και ενταγμένου στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ.
Συγκεκριμένα, το ΕΛΚΕΘΕ αναφέρει ότι «Η χρήση βαρέων οχημάτων (εκσκαφείς και ερπυστριοφόρα μηχανήματα) κατά την επιχείρηση καθώς και ο σχεδιασμός ολικής εκχέρσωσης, αποψίλωσης και εκσκαφής του πυθμένα και των όχθεων προκαλεί σοβαρή ζημιά στο οικοσύστημα του ρέματος καθώς και σε σπάνια ενδιαιτήματα σημαντικά για την πανίδα και χλωρίδα.», ενώ κάνει συγκεκριμένη αναφορά σε προστατευόμενα είδη που έχουν καταγραφεί στην περιοχή επέμβασης, όπως το ευρωπαϊκό χέλι Anguilla anguilla (κρισίμως κινδυνεύων είδος στον κόκκινο κατάλογο της Διεθνούς Ένωσης για την Διατήρηση της Φύσης και των Φυσικών Πόρων IUCN), που έχει καταγραφεί σε τακτικούς και μεγάλους πληθυσμούς στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας ενώ .η γεωγραφική κατανομή του έχει μειωθεί δραματικά και περιορίζεται σε ελάχιστα ρέματα και παράκτιους υγρότοπους,
Ανάμεσα στα είδη που θα πληγούν, το ΕΛΚΕΘΕ αναφέρει και δύο είδη με πληθυσμούς ευάλωτους σε τοπική εξαφάνιση, το ψάρι ποταμοσαλιάρα (ο τελευταίος πληθυσμός του είδους στην Αττική βρίσκεται στο Μεγάλο Ρέμα!) και το νερόφιδο.
Οι επισημάνσεις της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας
Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία αναφέρει ότι «Τα έργα που άρχισαν να υλοποιούνται στο ρέμα αυτό, κατατείνουν εν τοις πράγμασι στη διευθέτηση του ρέματος και θα αλλάξουν οριστικά και αμετάκλητα τη φυσική μορφή του, μετατρέποντάς το ουσιαστικά σε αγωγό υποδοχής ομβρίων υδάτων. Τα έργα αυτά αγνοούν πλήρως τον υγροτοπικό χαρακτήρα του ρέματος, ενώ θεωρούνται πλέον ξεπερασμένα και οπισθοδρομικά, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο, όπου η διατήρηση νησίδων φυσικού περιβάλλοντος και βιοποικιλότητας στον αστικό ιστό αποτελεί προτεραιότητα.»
Στην έκθεση της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας γίνεται αναφορά σε 23 είδη πουλιών του Παραρτήματος Ι της οδηγίας για τα πουλιά (2009/147/ΕΚ) που έχουν επίσημα καταγραφεί στην εκβολή του ρέματος Ραφήνας, δύο εκ των οποίων σχεδόν απειλούμενα και τρία κινδυνεύοντα ή κρισίμως κινδυνεύοντα.
Επιπλέον, αναφέρονται πέντε είδη πτηνών που φωλιάζουν στην περιοχή όπου ξεκίνησε το έργο (το οποίο ισοπέδωσε όλη τη βλάστηση μαζί με τις φωλιές των πουλιών μέσα στην αναπαραγωγική περιόδο!!!). Ένα από τα πέντε που φώλιαζαν στην περιοχή επέμβασης είναι ο ποταμοσφυριχτής του Παρ. Ι της 2009/147/ΕΚ.
Τέλος, το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), οργανισμός που μαζί με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και την Περιφέρεια Αττικής έχουν αναλάβει την καταγραφή και οριοθέτηση των υγροτόπων της Αττικής με Προεδρικό Διάταγμα (που αποτελεί δέσμευση της Ελλάδας απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, βάσει του νόμου 3937/2011 για την προστασία της βιοποικιλότητας), αναφέρει στην έκθεσή του την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία που διέπει υγροτόπους και υδατορέματα, επισημαίνοντας ότι:
«Οι ανωτέρω διατάξεις λαμβάνουν πρόνοια για την απαγόρευση επεμβάσεων εντός των ορίων της Εκβολής Ρέματος Ραφήνας, ώστε ο σχεδιασμός και υλοποίηση έργων να μην επιφέρουν υποβάθμιση και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο υγροτοπικό οικοσύστημα, όπως η αποψίλωση βλάστησης με βαρέα μηχανήματα, ιδιαιτέρως κατά την αναπαραγωγική περίοδο. Η εφαρμογή των διατάξεων αποτελεί αυτονόητη νομική και ηθική αρχή που διέπει το σύγχρονο ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσιο.»
Το έργο διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος, που προβλέπει αντικατάσταση της φυσικής κοίτης μήκους 17 χλμ. καθ’ όλο της το μήκος κατά ένα τμήμα με τσιμέντο και κατ ́ άλλο τμήμα με λιθοπλήρωτα συρματοκιβώτια (σαρζανέτια), πέραν του ότι παραβιάζει ενωσιακές οδηγίες για το περιβάλλον, αντιβαίνει στην στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030.
Η Στρατηγική αυτή επιτάσσει τουλάχιστον 25 000 χλμ. ποταμών να αποκατασταθούν σε ποταμούς ελεύθερης ροής έως το 2030 μέσω της αποκατάστασης πλημμυροπεδιάδων και υγροτόπων, με παροχή ενωσιακής τεχνικής καθοδήγησης και χρηματοδότησης.
Στο πλαίσιο της ίδιας στρατηγικής, προβλέπεται η φύτευση τουλάχιστον 3 δισεκατομμυρίων επιπλέον δέντρων στην Ευρωπαϊκή Ένωση έως το 2030 για τη στήριξη της αποκατάστασης της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων. Και την ίδια στιγμή, που στο Εθνικό Σχέδιο Αναδασώσεων που παρουσιάστηκε στις 27/4/2023, η Ελλάδα, προβλέπει φύτευση 20 εκατ. δέντρων σε 200 περιοχές, με χρηματοδότηση 194 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, στο Μεγάλο Ρέμα θα κοπούν τουλάχιστον 2.500 μεγάλα δέντρα, τα περισσότερα από τα οποία είναι υδρόφιλα (πλατάνια, λεύκες κλπ.)!
Πρόσφατα (8/5/23) ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Αμυράς, παρουσιάζοντας την Υπουργική Απόφαση, με την οποία καθορίζονται για πρώτη φορά στο σύνολο της επικράτειας οι στόχοι διατήρησης για τα είδη ορνιθοπανίδας στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) του δικτύου Natura 2000 δήλωσε: «Η διατήρηση της βιοποικιλότητας αποτελεί ασπίδα απέναντι στην κλιματική κρίση».
Αναρωτιέται, κανείς, γιατί αυτή η στρατηγική δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας (και όχι μόνο), που είναι Υδατόρεμα και Υγρότοπος Α ́ Προτεραιότητας και που αποτελεί σταθμό για τα μεταναστευτικά πουλιά μαζί με τους υπόλοιπους επίσης απειλούμενους υγροτόπους της Ανατολικής Αττικής.
Φορείς και κάτοικοι σημειώνουν:
Ο αγώνας για τη διάσωση του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας θα συνεχιστεί δικαστικά και κινηματικά σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
