Η ομιλία του Χρίστου Βούζα για τα fake news στο συνέδριο της επικοινωνίας για την Τοπική Αυτοδιοίκηση

Χρίστος Βούζας, δημοσιογράφος, διευθυντής της ιστοσελίδας aftodioikisi.gr

Από τις πλέον ενδιαφέρουσες σε περιεχόμενο η ομιλία του γνωστού, έγκριτου δημοσιογράφου, διευθυντή της ιστοσελίδας www.aftodioikisi.gr Χρίστου Βούζα, στο 1ο θεματικό συνέδριο της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Αττικής για την επικοινωνία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση που πραγματοποιήθηκε χθες, σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας, ενώπιον μεγάλου αριθμού αιρετών της Αττικής. Με ευθύ και αποκαλυπτικό τρόπο, ο Χρίστος Βούζας, αναφερόμενος στο ρόλο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και στους τρόπους αντιμετώπισης των fake news, έθεσε “τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων” και “χαρτογράφησε” την πραγματικότητα που χαρακτηρίζει τα τελευταία χρόνια το χώρο της επικοινωνίας αναδεικνύοντας προβληματισμούς αλλά και ευθύνες προς πολλές κατευθύνσεις.

Δείτε όλη την ομιλία του στο επισυναπτόμενο video

Ακολουθεί το πλήρες περιεχόμενο της εισήγησης του Χρήστου Βούζα

Καλησπέρα σε όλους και βεβαίως στους συναδέλφους που βρίσκονται μαζί μου στο πάνελ.

Όπως ακούσαμε και από τους προηγούμενους ομιλητές, το θέμα μας είναι «ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και οι τρόποι αντιμετώπισης των fake news». Επίκαιρο, προφανώς, γιατί βλέπουμε πολλά fake news τον τελευταίο καιρό τόσο παγκοσμίως όσο και στην Ελλάδα.

Πρόκειται, βεβαίως, για ένα φαινόμενο από το οποίο δεν έχει γλιτώσει ούτε η Αυτοδιοίκηση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μεγάλη απεργία στους δήμους τον Ιούνιο του 2017, όταν η διοίκηση της ΠΟΕ-ΟΤΑ και κάποια αυτοδιοικητικά ΜΜΕ υποστήριζαν ότι όλα έβαιναν καλώς και η απεργία είχε πετύχει.

Ενώ την ίδια ώρα ο ΧΥΤΑ Φυλής, όπως ΜΟΝΟ η aftodioikisi.gr είχε υποστηρίξει και αποδείχθηκε εκ των υστέρων με στοιχεία που δημοσίευσε επίσης ΜΟΝΟ η ιστοσελίδα στην οποία έχω την τιμή να είμαι διευθυντής, λειτουργούσε κανονικά.

Άρα, έως ότου δημοσιευθεί το συγκεκριμένο ρεπορτάζ της aftodioikisi.gr και ο ΧΥΤΑ Φυλής κλείσει πραγματικά, ήταν προφανές ότι μιλούσαμε για fake απεργία και ως εκ τούτου για fake news.

Είναι μάλιστα ενδεικτικό το γεγονός ότι κανείς δεν ζήτησε συγνώμη για τα συγκεκριμένα fake news. Κανείς δεν είπε «ναι, κάναμε λάθος». Τουναντίον, η διοίκηση της ΠΟΕ-ΟΤΑ συνέχισε να καταφέρεται κατά του αγγελιοφόρου των real news σε αγαστή συνεργασία με ορισμένα αυτοδιοικητικά ΜΜΕ, ακόμη και όταν δημοσιεύθηκαν τα στοιχεία από το ΧΥΤΑ Φυλής, ενώ στη συνέχεια, μέλος της άσκησε και αγωγή εναντίον της ιστοσελίδας!

Η αγωγή, βεβαίως, απορρίφθηκε από το Δικαστήριο αλλά, τελικώς, ποιο είναι το συμπέρασμα; Ότι, τα fake news όχι μόνο ζουν και βασιλεύουν, εκπορευόμενα, πολλές φορές, και από επίσημους θεσμικούς φορείς και τις ουρές τους στα ΜΜΕ, αλλά και όσοι επιχειρούν να τα αντικρούσουν βρίσκονται αντιμέτωποι ακόμη και με την Δικαιοσύνη!

O απόλυτος παραλογισμός; Ναι, ο απόλυτος παραλογισμός αλλά, δυστυχώς, αυτή είναι η πραγματικότητα και αν δεν θέλουμε να ζούμε και να πορευόμαστε με fake news, πρέπει κάποια στιγμή να τα αντιμετωπίσουμε κατάματα, τα ίδια και τους φορείς από τους οποίους προέρχονται, και όχι, όταν μας βολεύει, να κάνουμε πώς δεν τα βλέπουμε.

Οι fake δημοσιογράφοι και οι εκδότες

Είπαμε για επίσημους φορείς. Όμως τα fake news, δεν θα μπορούσαν να έχουν τύχη αν δεν υπήρχαν οι fake δημοσιογράφοι: Δημοσιογράφοι-τραπεζικοί υπάλληλοι, δημοσιογράφοι-αστυνομικοί, δημοσιογράφοι-τηλεπερσόνες, αλλά και δημοσιογράφοι-δήθεν επικοινωνιολόγοι, που, με κάθε ευκαιρία, κραδαίνουν ένα και δύο και τρία fake μεταπτυχιακά, γιατί δεν έχουν βγει ποτέ στο δρόμο για ρεπορτάζ και, ως εκ τούτου, δεν γνωρίζουν τι ακριβώς είναι αυτό που ονομάζουμε ρεπορτάζ.

Τα fake news, λοιπόν, δεν ήρθαν από μόνα τους. Δεν κατέβηκαν μια μέρα έτσι ξαφνικά από τον ουρανό. Προετοιμάστηκαν όλα τα προηγούμενα χρόνια με την είσοδο στον χώρο της δημοσιογραφίας ανθρώπων που δεν ήταν και, δυστυχώς για τους πολίτες αλλά και για την ίδια την δημοσιογραφία, δεν θα γίνουν ποτέ δημοσιογράφοι.

Πρώτα απ’ όλα γιατί, μη έχοντας την κατάλληλη εμπειρία και τα προσόντα, δεν μπορούν. Και δεύτερον γιατί δεν θέλουν. Γιατί απλώς είδαν την δημοσιογραφία σαν ένα τρόπο αυτοπροβολής, ή, επί το ελληνικότερον: «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ ρε;» αλλά και, τουλάχιστον πριν την κρίση, σαν μέσo πλουτισμού.

Οι δημοσιογράφοι είναι η μία πλευρά: Η άλλη πλευρά είναι, βεβαίως, οι, πάσης φύσεως εκδότες που σπανίως πλέον είναι δημοσιογράφοι.

Είναι, κυρίως, επιχειρηματίες, μικρότεροι ή μεγαλύτεροι, που μέσα από ένα ή περισσότερα έντυπα, έναν ή περισσότερους ραδιοφωνικούς ή τηλεοπτικούς σταθμούς, μία ή πολλές ιστοσελίδες, επιχειρούν να επηρεάσουν τις εξελίξεις και να κερδίσουν:

Να κερδίσουν σε δύναμη (και πολιτική δύναμη, βεβαίως), να κερδίσουν σε χρήμα. Πρόκειται για τη λεγόμενη διαπλοκή που την καταγγέλλουν πολλοί αλλά εκείνη όπως και τα fake news, ως εκ θαύματος, ζει και βασιλεύει.

Τι συμβαίνει στον κόσμο

Το φαινόμενο, αυτό, βεβαίως δεν είναι ελληνικό. Είναι παγκόσμιο. Μεγάλοι όμιλοι επιχειρήσεων που δεν έχουν καμία σχέση με τα ΜΜΕ, αγοράζουν εφημερίδες, αγοράζουν κανάλια, αγοράζουν ιστοσελίδες.

Λίγο περισσότερο από ένα μήνα πριν, είδαμε τον Ντάνιελ Κρετίνσκι, έναν Τσέχο μεγιστάνα στο χώρο της ενέργειας, μετά την χώρα του όπου κατέχει πλήθος ΜΜΕ, να αγοράζει περίπου τις μισές από τις μετοχές του Γάλλου τραπεζίτη Ματιέ Πιγκάς στη μητρική εταιρεία της εφημερίδας Le Monde.

Η συγκεκριμένη εξαγορά είναι η τελευταία αλλά δεν είναι, βεβαίως, η μόνη. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα έξι εταιρείες ελέγχουν την ενημέρωση και την ψυχαγωγία στις ΗΠΑ και όχι μόνο, καθώς προχωρούν σε εξαγορές επιχειρήσεων Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης παγκοσμίως.

Πρόκειται για τις:

-COMCAST που ελέγχει τις εταιρείες Universal-NBC-Focus Features,

-News Corp του γνωστού Ρούπερτ Μερντοχ που ελέγχει τις εταιρείες FOX-Wall Street Journal-New York Post

-Την Disney, που ελέγχει τις εταιρείες Rixar-ABC-ESPN-Marvel,

-Viacom που ελέγχει τις εταιρείες MTV-Comedy Central-BET-CMT-Paramount -Time Warner που ελέγχει τις εταιρείες CNN-HBO-Time-Warner Bros

-και CBSO που ελέγχει την εταιρεία Showtime.

Οι νταβατζήδες του Καραμανλή και οι σημερινοί νταβατζήδες

Αυτά διεθνώς. Γιατί και στην Ελλάδα, όπως είναι γνωστό, τα media, από την εποχή του Μπαϊρακτάρη και του Κώστα Καραμανλή, τα ελέγχουν πέντε νταβατζήδες. Μπορεί, σήμερα, κάποιοι να μην είναι οι ίδιοι με τότε αλλά ο αριθμός παραμένει ο ίδιος, ίσως και να μειώθηκε.

Αυτά συμβαίνουν στα παραδοσιακά media, αν και οι μεγάλες επιχειρήσεις ΜΜΕ τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα, επεκτείνονται τα τελευταία αρκετά χρόνια και στο Διαδίκτυο, όπου πλέον έχει μετατοπιστεί το, όλο και αυξανόμενο, ενδιαφέρον των πολιτών.

Στο Διαδίκτυο, όπου δύο παγκόσμιοι κολοσσοί είναι αυτοί που κάνουν το «παιχνίδι»: Μιλώ, βεβαίως, για την google, στην οποία περιλαμβάνεται και το youtube, και το facebook, το οποίο, όσο κι αν υποχώρησε μετά το σκάνδαλο της Cambridge Analytica στις τελευταίες αμερικανικές εκλογές, παραμένει ακόμη πολύ ισχυρό.

Πώς γίνεται όμως το «παιχνίδι»:

-Πρώτα απ’ όλα η google με το google news και κυρίως με την μοναδική πλατφόρμα αναζήτησης, μπορεί να ανεβάζει και να κατεβάζει ειδήσεις. Μπορεί να ανεβάζει και να κατεβάζει ενημερωτικές ιστοσελίδες.

Βεβαίως και υπάρχουν κανόνες. Βεβαίως και υπάρχει κάποιος αλγόριθμος με βάση τον οποίο λειτουργεί το όλο σύστημα. Ένα όμως είναι βέβαιο. Ότι η google, τουλάχιστον στον τομέα της πλατφόρμας αναζήτησης και ειδήσεων, είναι μονοπώλιο. Άρα;

-Κατά δεύτερον το facebook, καθώς ένα σημαντικό ποσοστό από τους σχεδόν 2 δισεκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως και τα 5 εκατομμύρια από τους 7,5 εκατ. χρήστες ίντερνετ στην Ελλάδα (σ.σ. τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από τον Ιούνιο του 2017), το χρησιμοποιούν για να ενημερωθούν.

Δηλαδή, ένα ποσοστό που, σύμφωνα με εκτιμήσεις, μπορεί να φτάνει και το 40%, δεν κλικάρουν κατευθείαν στην πηγή της είδησης αλλά προτιμούν να οδηγούνται εκεί μέσω facebook, ενώ κάποιοι, πιο ψαγμένοι αλλά πάντως πολύ λιγότεροι, μέσω twitter.

Με αυτό τον τρόπο το facebook μπορεί, επίσης, να ελέγχει την ροή των ειδήσεων. Κι αυτό γιατί η είδηση που θα ποστάρει μία ειδησεογραφική ιστοσελίδα θα φτάσει μόνο σε ένα μικρό ποσοστό των συνολικών χρηστών που της έχουν κάνει like.

Έτσι, ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των χρηστών καθίστανται, στην ουσία, με μικρότερους ή μεγαλύτερους ρυθμούς, ανενεργοί για την ιστοσελίδα.

Τι σημαίνει αυτό για μια ενημερωτική ιστοσελίδα; Ότι, και στην περίπτωση της google και στην περίπτωση των social media, με επίκεντρο το facebook, θα πρέπει να βρει τρόπους οι ειδήσεις της όχι μόνο να μην «κόβονται» αλλά να διαχέονται σε όσο το δυνατόν περισσότερους χρήστες του Διαδικτύου.

Για το λόγο αυτό υπάρχει το digital marketing, που μέσω κάποιων εργαλείων, δίνει τη δυνατότητα να ξεπεραστούν, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, οι συγκεκριμένες «δυσκολίες», που βάζουν οι δύο μεγάλοι «παίχτες» της αγοράς του internet.

Εργαλεία που μπορούν και πρέπει, κατά την άποψή μου, να χρησιμοποιήσουν συνδυαστικά και οι υποψήφιοι δήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι. Και λέω συνδυαστικά, γιατί η είδηση για έναν μέσο υποψήφιο (και όχι βεβαίως προβεβλημένο που δεν έχει ανάγκη), δεν μπορεί παρά να «παίξει» όχι ως δελτίο Τύπου αλλά ως κανονική είδηση-ρεπορτάζ-άρθρο, σε αξιόπιστη και μεγάλη ειδησεογραφική σελίδα και στη συνέχεια στην ιστοσελίδα του υποψηφίου και στις σελίδες που διαθέτει στα social media.

Από εκεί θα την «τσιμπήσει» η google και το facebook και όχι, βεβαίως, από την ιστοσελίδα του δήμου ή του υποψηφίου που, συνήθως, ούτε καν την «βλέπουν» οι δύο αυτοί παγκόσμιοι κολοσσοί.

Γιατί, όπως ειπώθηκε και πριν, τόσο η google όσο και η facebook, όσο κι αν είναι μονοπώλια, εφαρμόζουν συγκεκριμένους κανόνες απέναντι και στις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες με βάση κάποια κριτήρια όπως είναι η επισκεψιμότητα και η εγκυρότητα της ιστοσελίδας, όπως είναι η πρωτοτυπία και η αξιοπιστία της είδησης, να μην είναι δηλαδή, για να το πούμε ελληνιστί, copy paste και fake, όπως είναι ο όγκος δεδομένων που εμπεριέχει, όπως είναι ο χρόνος που βρίσκεται «στον αέρα» του Διαδικτύου.

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο, ότι η aftodioikisi.gr με την υπερδεκαετή, πλέον πορεία της, (σ.σ. βγήκε στον αέρα του Διαδικτύου τον Απρίλιο του 2008) βρίσκεται ψηλά τόσο στην αξιολόγηση της google όσο και σε αυτή του facebook.

Άλλωστε, αποτελεί την μεγαλύτερη ιστοσελίδα ειδήσεων στην Αυτοδιοίκηση με περίπου 10πλάσια επισκεψιμότητα από την δεύτερη και σχεδόν oκταπλάσια απ’ όλες τις ενημερωτικές ιστοσελίδες για την Αυτοδιοίκηση μαζί.

Κι αυτό γιατί:

-Στηρίζεται σε real δημοσιογράφους. Επαγγελματίες, μικρότερους ή μεγαλύτερους στην ηλικία, που έχουν μοιράσει τη ζωή τους ανάμεσα σε μία γραφομηχανή παλαιότερα, κομπιούτερ τώρα, και το δρόμο. Ανάμεσα στο να κάνουν και να γράφουν ρεπορτάζ.

-Γιατί αυτοί οι δημοσιογράφοι στηρίζονται σε πολυδιάστατες πηγές, προκειμένου να διασταυρώνουν τις ειδήσεις τους, και να μην πέφτουν στην παγίδα (στην οποία ορισμένοι πέφτουν και… ηθελημένα) της μιας και μοναδικής πηγής.

-Γιατί εξυπηρετεί τα συμφέροντα των πολλών στην Αυτοδιοίκηση: Των αιρετών, των εργαζόμενων και κυρίως, των πολιτών που θέλουν να βλέπουν τους δήμους να κάνουν καλύτερες τις πόλεις τους, να κάνουν καλύτερη της ζωή τους, να βελτιώνουν την καθημερινότητά τους.

Είναι αλήθεια ότι το γεγονός αυτό μας έχει φέρει ορισμένες φορές απέναντι σε διάφορα μικρότερα ή μεγαλύτερα συμφέροντα που προσπάθησαν στο παρελθόν να μας σταματήσουν.

Μάλιστα, κάποιοι θύλακες τους, μαζί με ορισμένους που λειτουργούν ως παράσιτα, ζώντας με τη βοήθεια όσων απέρριψε η aftodioikisi.gr, γιατί ήταν και είναι ό,τι πιο βρώμικο και πιο σκοτεινό έχει περάσει ποτέ από την Αυτοδιοίκηση, συνεχίζουν ακόμη να προσπαθούν να μας φιμώσουν.

Δεν τα κατάφεραν. Ούτε θα τα καταφέρουν: Η aftodioikisi.gr αυξάνει μέρα με την ημέρα την επισκεψιμότητά της, και πλέον αποτελεί όχι απλώς ένα αυτοδιοικητικό site αλλά μία από τις μεγάλες ιστοσελίδες στην Ελλάδα με ειδήσεις όχι μόνο από την Αυτοδιοίκηση αλλά από παντού: Από το Δημόσιο, τις Προσλήψεις και τα εργασιακά-ασφαλιστικά έως την Κοινωνία, την Πολιτική, τον Κόσμο, την Οικονομία, το Περιβάλλον, την Υγεία, την Παιδεία και τον Πολιτισμό.

Δυναμώνει και μεγαλώνει, μπαίνοντας πλέον και στο χώρο του web tv, με έναν και μόνο στόχο: Να κάνει τις πραγματικές ειδήσεις από την Αυτοδιοίκηση, σημαντικό τμήμα της συνολικής ειδησεογραφίας της ημέρας.

Γιατί, όσο οι θετικές ειδήσεις από την Αυτοδιοίκηση, αυτό που λένε, «δεν πουλάνε», τόσο εμείς θα επιμένουμε με αποκλειστικότητες και την καταγραφή πραγματικών γεγονότων, να τις κάνουμε, μέσω της αναπαραγωγής τους, τμήμα της καθημερινής ειδησεογραφίας των κεντρικών ΜΜΕ: Των μεγάλων ιστοσελίδων, των εφημερίδων, των ραδιοφωνικών σταθμών, των τηλεοπτικών καναλιών.

Αυτό είναι άλλωστε το στοίχημά μας εδώ και μια δεκαετία: Η φωνή της Αυτοδιοίκησης, η φωνή των τοπικών κοινωνιών, των αιρετών, των εργαζόμενων και, κυρίως, των ίδιων των πολιτών, να φτάνει καθημερινά παντού.