Πως συντελεί η Παιγνιοθεραπεία στην ανάπτυξη του παιδιού και τη συναισθηματική του έκφραση
Μαίρη Τζιμάνη
Ψυχολόγος-Παιγνιοθεραπεύτρια
Σύμφωνα με την Virginia Axline, η Παιγνιοθεραπεία είναι μια αξιόπιστη και φροντιστική μέθοδος ψυχοθεραπείας για παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Η θεραπεία είναι μια σταδιακή διαδικασία. Στην παιγνιοθεραπεία, ο θεραπευτής παρέχει τον ασφαλή χώρο για να εκφραστεί το παιδί μέσω του παιχνιδιού, αφού ο φυσικός τρόπος έκφρασης των παιδιών είναι το παιχνίδι.
Ήδη από τον 18ο αιώνα, ο Rousseau (1762/1930) έγραψε για τη σημασία της παρατήρησης του παιδιού κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Το παιχνίδι είναι ένας τρόπος για να μάθουμε και να κατανοήσουμε τα παιδιά, αφού διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στη ζωή τους. Ο κόσμος του παιδιού είναι κόσμος δράσης και κίνησης και το παιχνίδι είναι το φυσικό μέσο επικοινωνίας του. Το παιδί ασχολείται μέσω των αισθήσεων και της κίνησης με αντικείμενα που λειτουργούν ως σύμβολα για κάτι που έχει βιώσει άμεσα ή έμμεσα.
Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, το παιδί βιώνει εμπειρίες και συναισθήματα και δεν περιορίζεται στη συζήτηση γύρω από το τι συνέβη. Η Παιγνιοθεραπεία παρέχει τον ασφαλή χώρο στο παιδί, τον έφηβο ή τον ενήλικα, να εκφράσει σκέψεις, εμπειρίες και συναισθήματα. Τα παιχνίδια και των υλικά που θα επιλέξει, ο τρόπος με τον οποίο θα τα χρησιμοποιήσει και οι ιστορίες που θα αναπαραστήσει μέσω αυτών θα συμβάλουν στην αποκάλυψη του εσωτερικού του κόσμου.
Τα εργαλεία της Παιγνιοθεραπείας και σε ποιους απευθύνεται
Το παιδί κατά τη διάρκεια των συνεδριών μαθαίνει ότι το παιχνίδι παίζεται πάνω στο «χαλί» της Παιγνιοθεραπείας, όπου θεωρείται ο ασφαλής χώρος του παιδιού. Οι λέξεις του θεραπευτή πρέπει να επιλέγονται προσεκτικά, ώστε να μεταδίδουν στο παιδί την αίσθηση της ελευθερίας και την ικανότητα της αυτοκαθοδήγησης, καθώς εκείνο αναλαμβάνει την πρωτοβουλία και την ευθύνη του παιχνιδιού του.
Οι τεχνικές της παιγνιοθεραπείας βασίζονται στην επιλογή του παιχνιδιού που κάνει το παιδί και στη δημιουργικότητα που εκφράζεται μέσω αυτού. Μπορεί να χρησιμοποιήσει τα διαθέσιμα παιχνίδια του δωματίου, όπως ζωγραφική, πηλό, κούκλες, κουκλοθέατρο αλλά και τη μουσική και την κίνηση. Στα παιχνίδια περιλαμβάνονται η άμμος, οι ιστορίες και τα παιχνίδια ρόλων, τα οποία συμβάλουν στην έκφραση των συναισθημάτων, την επίλυση προβλημάτων, την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων (Baggerly, 2010).
Η Παιγνιοθεραπεία είναι κατάλληλη για παιδιά με δυσκολίες στη διαχείριση των συναισθημάτων τους, την κοινωνικοποίηση, παιδιά που έχουν προβλήματα συμπεριφοράς ή αναπτυξιακές διαταραχές όπως Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ), Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ).
Επιπλέον, είναι κατάλληλη για παιδιά που έχουν δυσκολίες όχι μόνο στον λόγο αλλά και τον ύπνο ή τη διατροφή. Αφορά παιδιά που μπορεί να βρίσκονται στη θέση του θύματος ή του θύτη (φαινόμενα εκφοβισμού) ή παιδιά που έχουν γίνει μάρτυρες ενδοοικογενειακής βίας. Αφορά ακόμη παιδιά που έχουν υποστεί κάποια μορφή κακοποίησης.
Αξίζει να σημειωθεί, όταν η Παιγνιοθεραπεία εφαρμόζεται στο πλαίσιο της οικογενειακής θεραπείας, έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα σημαντική τόσο για τους ενήλικες όσο και για τα παιδιά, καθώς βοηθά στην καλύτερη επικοινωνία μεταξύ τους, ιδίως σε δύσκολες καταστάσεις, όπως το διαζύγιο των γονέων.
Πως η Παιγνιοθεραπεία μαθαίνει στο παιδί τα όρια
Ο καθορισμός ορίων στη θεραπεία δημιουργεί την απαραίτητη δομή για τη θεραπευτική σχέση (Ginott, 1959 & Landreth, 2002). Τα όρια ενθαρρύνουν το παιδί να αναπτύξει αυτοέλεγχο και να βρει κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους έκφρασης των συναισθημάτων που κρύβονται πίσω από μη αποδεκτές συμπεριφορές (Bow, 1993 & Landreth, 2002). Ο θεραπευτής χρειάζεται να θέτει τα κατάλληλα όρια αφού πρώτα έχει κατανοήσει το σκοπό τους, ώστε να είναι συνεπής στη τήρηση τους.
Η θεραπευτική σχέση δεν είναι μια σχέση απόλυτα ανεκτική, καθώς τα παιδιά χρειάζονται τα όρια ώστε να αισθάνονται ασφαλή και αποδεκτά σε μια σχέση (Landreth & Sweeney, 1997).
Είναι σύνηθες τα παιδιά να δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν και επομένως να εκφράσουν τα συναισθήματα τους. Ίσως να μην το έχουν μάθει, ακόμη και να μην το έχουν δει να συμβαίνει στο στενό τους κύκλο. Τα παιδιά μαθαίνουν μέσω της εμπειρίας.
Η Παιγνιοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να εκφραστούν μέσω του παιχνιδιού φυσικά και αβίαστα. Η άνευ όρων αποδοχή, η μη κριτική και η ασφάλεια που τους παρέχεται κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας Παιγνιοθεραπείας συμβάλει στην έκφραση και εξωτερίκευση των σκέψεων και των συναισθημάτων τους.
Η θεραπευτική σχέση είναι ιδιαίτερη. Σκοπός της Παιγνιοθεραπείας είναι να φτάσει το παιδί σε ένα επίπεδο να γενικεύσει όσα κατακτά εντός της θεραπευτικής διαδικασίας στην καθημερινή του ζωή.
Η ασφάλεια είναι βασική προϋπόθεση για την συναισθηματική έκφραση ενός ατόμου. Βασική προϋπόθεση για την ασφάλεια ενός παιδιού είναι να γνωρίζει τα όρια του, δηλαδή να γνωρίζει εκ των προτέρων τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται ώστε να ξέρει τι να επιλέξει και προς τα που να κατευθυνθεί.
Βιβλιογραφία
- Axline, V. (1969). Play therapy: The inner dynamics of childhood. Boston: Houghton Mifflin
- Baggerly J, Bratton S. Building a firm foundation in play therapy research: response to Philips. Int J Play Ther. 2010; 19:26–38
- Bow, J. (1993). Overcoming resistance. In C. Schaefer (Ed.), The therapeutic powers of play (pp. 17–40). Northvale, NJ: Jason Aronson
- Ginott, H. (1959). Theory and practice of therapeutic intervention in child treatment. Journal of Consulting Psychology, 23, 160–166.
- Jennings, S. (2014). Applying an Embodiment-Projection-Role framework in groupwork with children. In Play Therapy Today (pp. 81-96). Routledge.
- Landreth, G., & Sweeney, D. (2001). Child-centered group play therapy. In G. Landreth (Ed.), Innovations in play therapy: Issues, process, and special populations (pp. 181–202). Philadelphia: Brunner-Routledge.
- Landreth, G. (2002). Play therapy: The art of the relationship (2nd ed.). New York: Brunner-Routledge
- Landreth, G. L. (2002). Therapeutic limit setting in the play therapy relationship. Professional psychology: Research and practice, 33(6), 529.
- Piaget, J. (1962). Play, dreams, and imitation in childhood. New York: Routldege.
- Rousseau, J. (1930). Emile. New York: Dent. (Originally published 1762)
