Η καταστροφή της Μάνδρας, η απόφαση για το ρέμα Ραφήνας & η δεοντολογία των μηχανικών

«Η άναρχη και χωρίς σχεδιασμό οικιστική εξέλιξη των οικισμών, που δεν λαμβάνει υπόψη της το φυσικό ανάγλυφο, τα ρέματα και τη φυσική απορροή των υδάτων από τα βουνά, σε συνδυασμό με την αυθαίρετη δόμηση, οδηγεί σε πλημμυρικά φαινόμενα κατά την έντονη βροχόπτωση», τονίζει ο ερευνητής του ΕΜΠ κ. Μπακογιάννης , σημειώνοντας ότι δεν είναι τυχαίο πως μεγάλο μέρος των θυμάτων και των καταστροφών εντοπίστηκαν στα σημεία που τα δύο ρέματα, το ρέμα Σούρες βορειότερα και της Αγίας Αικατερίνης νοτιότερα, διατρέχουν τον οικιστικό ιστό της Μάνδρας.

Αμαλία Τόκα Δημοτική Σύμβουλος Δήμου Ραφήνας-Πικερμίου

Δεν είναι τυχαίο γιατί και οι πλημμύρες τα έτη 1977, 1988, ήταν καταστροφικές για τον οικιστικό ιστό της Ραφήνας με θύματα . Αυτό μάλιστα συνέβη πριν την εκτροπή του Ποσονύφτη! Πολλές μελέτες εκπονήθηκαν από τα ίδια γραφεία μελετών για την οριοθέτηση του ρέματος Ραφήνας, η πρώτη το 1984, ακολούθησαν 1996, 1998, 1999, 2009, 2010 ( για την τμηματική οριοθέτησή του προκειμένου να κατασκευαστεί το ΚΕΛ) .

Ας θυμηθούμε, ότι το 2008 με απόφαση το ΣτΕ ακύρωσε την χωροθέτηση του ΚΕΛ διότι δεν υπήρχε η συνολική οριοθέτηση του ρέματος Ραφήνας, το οποίο είναι χαρακτηρισμένο ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος (ΦΕΚ 281/Δ/23-3-1993) και υδατόρεμα Α΄προτεραιότητας με τον νέο νόμο 4277/2014 (ΦΕΚ Α΄156)του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αττικής .

Αυτές οι συνεχόμενες εκπονούμενες μελέτες, όμως ατελέσφορες (;) στην ουσία έδιναν χώρο κυρίως στις αυθαίρετες κατασκευές, στα μπαζώματα και στην άναρχη οικιστική ανάπτυξη. Το δε 2004 προστίθεται στην μεγάλη υδρολογική λεκάνη του ρέματος Ραφήνας η εκτροπή του ρέματος Ποδονύφτη με την κατασκευή της Αττικής οδού, όπου βλέπουμε ότι δεν εφαρμόστηκε ο όρος της ΚΥΑ 106131/21.1.2002 , ο όποιος έλεγε ότι για να γίνει η εκτροπή του Ποδονύφτη, προϋπόθεση ήταν η οριοθέτηση και διευθέτηση του ρέματος Ραφήνας , έγινε;; εφαρμόστηκε ο όρος ; όχι .

Τώρα, μετά από τόσα χρόνια, προτείνεται μια νέα μελέτη (copy paste των προηγούμενων) διευθέτησης του ρέματος Ραφήνας , όπου εκεί πάνω θα «πατήσει» η οριοθέτησή του ( όπως είπαν οι μελετητές), όπου βλέπουμε ιδιαίτερα στον οικιστικό ιστό της Ραφήνας να μην υπάρχουν απαλλοτριώσεις, να μην υπάρχουν οι απαιτούμενες διαπλατύνσεις τόσο στην κοίτη όσο και στην εκβολή του, να μην δίνουν δηλ. τον απαιτούμενο ζωτικό χώρο στο νερό και να ορίζονται τα όρια του ρέματος με βάση τις υπάρχουσες νόμιμες ή παράνομες κατασκευές και μπαζώματα. Έτσι η πλημμυρική ζώνη με βάση τις προηγούμενες (και του 2013) επικίνδυνες πλημμύρες να είναι έξω από τα όρια του σχεδιασμού τους .

Με αποτέλεσμα να καταργείται το φυσικό οικοσύστημα, και να προτείνεται -καθ΄όλο το μήκος του- ένας τεράστιος αγωγός ομβρίων με μπετά και σαρζανέτια όχι μόνον στα πρανή του αλλά και στην κοίτη του ,με 750.000 κυβικά εκσκαφών, και κοπή όλων των δέντρων δηλ. να αντιμετωπίζεται το φυσικό οικοσύστημα όχι σαν μια ευκαιρία ανάδειξης και προστασίας του αλλά σαν ένα πρόβλημα.

Να προτείνετε μια Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων με αντιφάσεις, στα βασικά κριτήρια σχεδιασμού και του προγραμματισμού της κατασκευής των έργων .

Η μελέτη λέει ότι η συνολική απορροή στις εκβολές με βάση την υδρολογική μελέτη – για περίοδο επαναφοράς 50 έτη, είναι 585 κ. μ. /s .

Στα κριτήρια σχεδιασμού λέει ότι : Ολοκλήρωση της αντιπλημμυρικής προστασίας θα επιτευχθεί με την κατασκευή του φράγματος ανάσχεσης στην πεδιάδα των Σπάτων και την ολοκλήρωση των λοιπών έργων διευθέτησης, με την κατασκευή φράγματος στην πεδιάδα των Σπάτων , μειώνεται η παροχή στην εκβολή σε ~458 m3/s, και είναι η μόνη λύση που επιτυγχάνει παροχή μικρότερη και από αυτή της υφιστάμενης κατάστασης.

Όμως, στον προγραμματισμό κατασκευής έργων αναφέρει :

Εκτιμάται ότι το φράγμα μπορεί να μελετηθεί σε οριστικό στάδιο και να κατασκευαστεί μετά από 10 χρόνια περίπου από την περαίωση των έργων διευθέτησης του ρέματος και το τελικό μέγεθός του να καθοριστεί με τα τότε δεδομένα

Επίσης, στα κριτήρια σχεδιασμού είναι η εξέταση δυνατότητας διεύρυνσης της κοίτης εντός Ραφήνας, στη Α΄φάση κατασκευής έργων .

Όμως στον προγραμματισμό έργων, το ακυρώνει, αναφέροντας:

Στο κατάντη τμήμα μεταξύ εκβολή και γέφυρας Λούτσας (~0+460) το ρέμα κινείται μεταξύ του πάρκου Καραμανλή και πολυκατοικιών στη δεξιά όχθη και της οδού Ευβοϊκού στην αριστερή. Οι δυνατότητες διεύρυνσης της διατομής είναι περιορισμένες.

Περί την Χ.Θ. 1+015 υπάρχει η πεζογέφυρα Ευβοϊκού (Μεγ. Πεύκου), με υφιστάμενο άνοιγμα ~10×4. Προβλέπεται η ανακατασκευή της. Η περιοχή είναι σε στροφή, δεξιά υπάρχουν ιδιοκτησίες με κτίσματα και αριστερά η οδός Ευβοϊκού. Υπάρχει έντονη στενότητα διέλευσης.

Ενώ δέχεται τη διεύρυνση ως αρχή σχεδιασμού, διευρύνει τη γέφυρα αλλά αρκείται στο υπόλοιπο κομμάτι να παραδεχτεί την έντονη στενότητα. Έτσι, αντί να αποκαταστήσει την κοίτη, δαπανά τεράστια ποσά σε διευθετήσεις της έντονα στενής κοίτης (λόγια του μελετητή) οδηγώντας σε φαινόμενα Μάνδρας.

Βλέπουμε λοιπόν την παραβίαση των αρχών -κριτηρίων σχεδιασμού με βάση των οποίων εκπονήθηκε η μελέτη, ζήτημα το οποίο και προβληματίζει …

Προβληματίζει η δεοντολογία των μηχανικών η οποία έχει σχέση τόσο με τις παραπάνω παραβιάσεις, όσο και με την ευκολία να αλλάζουν τους σχεδιασμούς τους (οι ίδιοι μελετητές) για τον τρόπο αντιμετώπισης των μεγάλων παροχών. Συγκεκριμένα στην προηγούμενη μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ( η οποία ακυρώθηκε το 2013 για λόγους μη φιλικούς προς το περιβάλλον, οι οποίοι αφορούσαν και τον μη εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα) είχαν προκρίνει την εκτροπή των μεγάλων παροχών του ρέματος μέσω σήραγγας ( μελέτη εγκεκριμένη και πληρωμένη) αποκλείοντας την κατασκευή φράγματος λόγω περιβαλλοντικών προβλημάτων και αρχαιολογικών ευρημάτων και λόγω της μεγάλης έκτασης της απαλλοτρίωσης 400 στρ.

Σήμερα, αποκλείουν την σήραγγα και προκρίνουν το φράγμα ως αρχή σχεδιασμού και ότι είναι η μόνη λύση που επιτυγχάνει παροχή μικρότερη και από αυτή της υφιστάμενης κατάστασης.

Επίσης, στην μελέτη δεν προκρίνονται τα ορεινά υδρονομικά έργα, διότι δεν συμβάλλουν λέει στην αντιπλημμυρική προστασία, οπότε και δεν εντάσσονται στα προτεινόμενα έργα.

Γνωρίζουμε ότι από την κατακαμένη και αποψιλωμένη Πεντέλη πηγάζουν τόσο το ρέμα Ραφήνας όσο και ο Ποδονύφτης ,πώς γίνεται να μην προκρίνονται τα ορεινά υδρονομικά έργα και να παραβλέπουμε τις πλείστες επιστημονικές θέσεις οι οποίες είδαν το φως της δημοσιότητας σε σχέση και με την πρόσφατη καταστροφική πλημμύρα στην Μάνδρα ;

Όπως, του ομότιμου καθηγητή στον Τομέα Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασμού, διευθυντής στο Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας & Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, κ. Κασσιό, ο οποίος λέει ότι «η κύρια, βασική αλλά παραμελημένη αιτία στην πλημμύρα, αλλά και στην πλειονότητα των πλημμυρών που συμβαίνουν και θα συμβαίνουν, επικεντρώνεται στην κακή ή την πλήρη εγκατάλειψη της διαχείρισης της “λεκάνης απορροής” των ρευμάτων, των χειμάρρων και των ποταμών».

Και ότι η θεραπεία από τις πλημμύρες βρίσκεται μόνο στην αποκατάσταση με επιστημονικό, επαγγελματικό τρόπο των «λεκανών απορροής» των ρεμάτων, χειμάρρων και ποταμών, με μελετημένα από δασολόγους προγράμματα αναδασώσεων, έργων διευθέτησης χειμάρρων ορεινής υδρονομικής, με απόσβεση με ποικίλα φράγματα των χειμάρρων και ελάττωση της κλίσης αντισταθμίσεως, με σταθεροποίηση των πρανών με τεχνικά έργα και φυτεύσεις.

Με όλα αυτά και άλλα και με σημείο αναφοράς την πρόσφατη καταστροφική πλημμύρα στην Αττική η οποία κατέστρεψε μια πόλη και το κυριότερο είχε πολλούς νεκρούς , η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το ρέμα Ραφήνας κατά την άποψή μου θα έπρεπε να επιστραφεί , μας το υποδεικνύει η ίδια η μελέτη αναφέροντας ότι : «οι επιπτώσεις έχουν ως επί το πλείστον μόνιμο χαρακτήρα και είναι μερικώς αναστρέψιμες στην υδρόφιλη βλάστηση της παρόχθιας και παραρεμάτιας ζώνης, τα δε έργα διευθέτησης σε ρέματα που έχουν χαρακτηρισθεί ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος φαίνεται καταρχήν ότι είναι αντίθετα με το πνεύμα του χαρακτηρισμού»