Την εκκίνηση ενός μαραθωνίου οκτώ ετών σηματοδοτεί η σημερινή υπογραφή, παρουσία του πρωθυπουργού, της σύμβασης για την κατασκευή της γραμμής 4 του μετρό, ενός έργου που, αφού υλοποιηθεί, θα εξυπηρετεί 300.000 επιπλέον κατοίκους του λεκανοπεδίου.
Η νέα γραμμή θα έχει 15 νέους σταθμούς και θα εκτείνεται από το άλσος Βεϊκου έως το Γουδή, εξυπηρετώντας πολλές πυκνοκατοικημένες περιοχές της Αττική και του κέντρου της Αθήνας – κατά κύριο λόγο από τους σταθμούς στα Εξάρχεια, Ακαδημία και Κολωνάκι ενώ τα μεγαλύτερα ανοιχτά εργοτάξια προγραμματίζεται να δημιουργηθούν στη λεωφόρο Βεΐκου και στις πλατείες Κολωνακίου και Κυψέλης.
Όλοι οι υπόλοιποι σταθμοί θα κατασκευαστούν κατά κύριο λόγο με υπόγεια εκσκαφή, με τα μηχανήματα να εισέρχονται στο υπέδαφος από μικρών διαστάσεων ανοίγματα.
Πρόκειται για μια μέθοδο που θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά σε τόσο μεγάλη κλίμακα σε έργα μετρό στη χώρα μας… εξ ανάγκης, αφού οι διαθέσιμοι χώροι δεν είναι μεγάλοι και η κυκλοφοριακή ή άλλη όχληση πρέπει να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο.
Ο συνολικός χρονικός ορίζοντας υλοποίησης του έργου είναι 96 μήνες (τόσο ορίζει η σύμβαση, αλλά με την εμπειρία των προηγούμενων έργων μετρό θα διαρκέσει περισσότερο), κατά τη διάρκεια του οποίου σημαντικά κομμάτια της πόλης θα «αναστατωθούν» υπέρ του ευγενούς σκοπού.
Οι μετροπόντικες αναμένεται να εισέλθουν στο υπέδαφος 6-8 μήνες αργότερα.
Πόση όμως θα είναι αυτή η αναστάτωση; Σύμφωνα με την «Αττικό Μετρό», η όχληση στη λειτουργία της πόλης θα είναι περιορισμένη, σε σχέση με το μέγεθος του έργου. Κι αυτό γιατί οι περισσότεροι σταθμοί δεν θα κατασκευαστούν με ανοιχτό όρυγμα (δηλαδή σκάβοντας κάθετα στη θέση του σταθμού και μετά χτίζοντας τον σταθμό από κάτω προς τα επάνω), αλλά ως μεικτές κατασκευές, με το τμήμα των αποβαθρών (που φθάνουν σε μήκος τα 80 μέτρα) να διαμορφώνεται με υπόγεια διάνοιξη με συμβατικά μηχανικά μέσα και ο υπόλοιπος σταθμός και οι είσοδοι με τη μέθοδο εκσκαφής και επανεπίχωσης (Cut & Cover).
Ετσι, τα ανοιχτά ορύγματα θα έχουν τη μικρότερη δυνατή επιφάνεια. Να σημειωθεί ότι στις πρώτες δύο γραμμές του μετρό, οι περισσότεροι σταθμοί κατασκευάστηκαν με ανοιχτό όρυγμα (λ.χ. Σύνταγμα, Ομόνοια, Κεραμεικός, αργότερα ο Πειραιάς), ενώ όπου δεν υπήρχε χώρος επελέγη η υπόγεια εκσκαφή (λ.χ. Πανεπιστήμιο, Ανθούπολη, αργότερα τα Μανιάτικα).
Στη λεωφόρο Βεΐκου
Σύμφωνα με την προκήρυξη του διαγωνισμού (του 2018), το μεγαλύτερο εργοτάξιο της γραμμής 4 του μετρό θα στηθεί επί της λεωφόρου Βεΐκου, περίπου στο ύψος του κλειστού γυμναστηρίου του δήμου (στο άκρο του Αλσους Βεΐκου). Ετσι το ρεύμα από Γαλάτσι προς ΟΑΚΑ αναμένεται να κλείσει εντελώς σε μήκος περίπου 250 μέτρων, με την κυκλοφορία και των δύο ρευμάτων να εκτρέπεται στο έτερο ρεύμα της Βεΐκου και στους γύρω δρόμους.
Αιτία για τη ρύθμιση αυτή, η οποία θα κρατήσει σχεδόν για το σύνολο της κατασκευαστικής περιόδου, είναι ότι από το σημείο αυτό όχι μόνο θα εισέλθει στο υπέδαφος ο ένας από τους δύο μετροπόντικες (άρα και θα εξέρχονται τα υλικά της εκσκαφής). Αλλά και θα κατασκευαστεί ένα υπόγειο αμαξοστάσιο, που θα εξυπηρετεί τη συντήρηση και το πλύσιμο των συρμών του μετρό.
Με τη μέθοδο του ανοιχτού ορύγματος θα κατασκευαστούν (σε μεγάλο βαθμό) μόλις τέσσερις από τους 15 σταθμούς: στο Κολωνάκι (κάτω από την πλατεία), στην Κυψέλη (στην πλατεία Κανάρη) και–πιο περιορισμένα– στο Γουδί (στο πάρκο που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Γεωργίου Παπανδρέου και Λοχαγού Σπηλιωτόπουλου) και στην Πανεπιστημιούπολη. Στο Γουδί αναμένεται να υπάρξουν αρκετά εκτεταμένες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις γύρω από τον νέο σταθμό (στη συμβολή της λεωφόρου Γ. Παπανδρέου με την οδό Λοχαγού Σπηλιωτόπουλου).
Στους υπόλοιπους σταθμούς:
- Στο Αλσος Βεΐκου (στη συμβολή των οδών Βεΐκου και Τραλλέων) θα ανοιχθούν δύο ορύγματα εκατέρωθεν της λεωφόρου Βεΐκου, κάτω από την οποία θα κατασκευαστεί ο σταθμός.
- Στο Γαλάτσι, τα μηχανήματα θα εισέλθουν από όρυγμα στη συμβολή των οδών Αγίας Γλυκερίας (προέκταση της Βεΐκου) και Πρωτοπαπαδάκη (προέκταση της Γαλατσίου).
- Στην Ελικώνος, το όρυγμα θα δημιουργηθεί στο παρκάκι που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Αγίας Γλυκερίας και Πάρνηθος.
- Στα Δικαστήρια, το όρυγμα θα δημιουργηθεί στη συμβολή των οδών Ευελπίδων και Μουστοξύδη. Στόχος είναι να μη διαταραχθεί η κυκλοφορία στην Ευελπίδων.
- Στην Αλεξάνδρας θα βρίσκεται ίσως ο πιο «στριμωγμένος» σταθμός της γραμμής, καθώς τα μηχανήματα θα εισέλθουν στο υπέδαφος από ένα μικρό παρκάκι στη συμβολή της οδού Μουστοξύδη με τη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Η κυκλοφορία στη λεωφόρο δεν πρόκειται να τροποποιηθεί.
- Στα Εξάρχεια για την κατασκευή του σταθμού θα καταληφθεί το μεγαλύτερο μέρος της πλατείας και ένα τμήμα της οδού Θεμιστοκλέους. Να σημειωθεί ότι παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα, τελικώς ο σταθμός δημοπρατήθηκε το 2018 με τις εισόδους επί της πλατείας (διερευνήθηκε το να μετακινηθούν εκτός πλατείας), κάτι που θεωρείται πια δύσκολο να αλλάξει.
- Στην Ακαδημία, το όρυγμα θα ανοιχθεί στον πεζόδρομο της οδού Μασσαλίας, δίπλα στο κτίριο της Νομικής. Θα ανοιχθούν επίσης δύο φρέατα (με μικρή κατάληψη χώρου) στη συμβολή της Ακαδημίας με τη Σίνα και τη Ρήγα Φεραίου.
Στον «Ευαγγελισμό» τα μηχανήματα θα εισέλθουν στο υπέδαφος από το παρκάκι της οδού Ριζάρη, δίπλα στον ομώνυμο σταθμό της γραμμής 3. - Στην Καισαριανή, το όρυγμα θα ανοιχτεί στο παρκάκι στη συμβολή των λεωφόρων Εθνικής Αντιστάσεως και Βασ. Αλεξάνδρου. Ο σταθμός θα βρίσκεται κάτω από τη λεωφόρο Εθνικής Αντιστάσεως.
Στα Ιλίσια, ο σταθμός θα βρίσκεται κάτω από την οδό Ινδού, ενώ τα μηχανήματα θα εισέλθουν από όρυγμα στην πλατεία Αόρνου. - Στου Ζωγράφου, ο σταθμός θα βρίσκεται κάτω από την οδό Γ΄ Ορεινής Ταξιαρχίας και το όρυγμα θα δημιουργηθεί σε παρκάκι επί της λεωφόρου Παπάγου.
Τέλος, το σημείο εισόδου του έτερου μετροπόντικα θα είναι σε πάρκινγκ, πίσω από τον σταθμό Κατεχάκη, οπότε δεν θα υπάρχει ιδιαίτερη όχληση στην κυκλοφορία.
Βαριά μηχανήματα στο κέντρο της πόλης
Στόχος της «Αττικό Μετρό» είναι να μη διαταραχθεί η κυκλοφορία σε καμία μεγάλη λεωφόρο (πλην της Βεΐκου στο Γαλάτσι, όπου είναι αναπόφευκτο), αλλά οι όποιες ρυθμίσεις να είναι τοπικού χαρακτήρα.
Σε κάθε περίπτωση βέβαια η όχληση στην πόλη είναι αναπόφευκτη, καθώς θα κινούνται για τις ανάγκες των έργων βαριά μηχανήματα ακόμα και μέσα στο κέντρο. Οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις θα εξειδικευθούν μέσα από τις κυκλοφοριακές μελέτες, τις οποίες θα εκπονήσει ο ανάδοχος της «μικρής» σύμβασης (η εταιρεία ΕΡΕΤΒΟ).
Οι κυκλοφοριακές μελέτες θα εκπονηθούν και θα κατατεθούν σταδιακά, σε τρεις ομάδες: σε άμεση προτεραιότητα βρίσκονται τα δύο σημεία εισόδου του μετροπόντικα, στα άκρα της γραμμής. Κάθε μελέτη που θα υποβάλλεται θα ελέγχεται από την «Αττικό Μετρό» και θα εγκρίνεται από το υπουργείο Υποδομών.
Να σημειωθεί ότι η σύμβαση ανάμεσα στην «Αττικό Μετρό» και στην ΕΡΕΤΒΟ, η οποία θα αφορά την εκπόνηση όλων των απαραίτητων μελετών, δεν έχει ακόμα υπογραφεί.