Η Εσθήρ Ιλίνιτσνα Σουμπ είναι σπάνια περίπτωση δημιουργού, αν όχι μοναδική, στα σοβιετικά, αλλά πολύ πιθανόν και στα παγκόσμια, κινηματογραφικά χρονικά.
Σίγουρα δεν υπήρχαν και πολλές γυναίκες κινηματογραφίστριες – και μάλιστα καλλιτεχνικών αξιώσεων – την 10ετία του ‘20! Σίγουρα, πάντως, είναι η μοναδική που μπορεί να περηφανεύεται ότι ο νεαρός Αϊζενστάιν μάθαινε από αυτήν παρακολουθώντας την με δέος να μετατρέπει τα κομμάτια του φιλμ σε έργο τέχνης και ο σπουδαίος Γιουτκέβιτς να την χαρακτηρίζει ως «μάγισσα του μοντάζ»!
Η Εσθήρ ήταν από τους ιδρυτές του σοβιετικού κινηματογραφικού χρονικού και του ντοκιμαντέρ, δημιουργώντας ταινίες οι οποίες καθρέπτισαν τα σημαντικότερα γεγονότα της πατρίδας της και του κόσμου. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα έργα «Η πτώση της δυναστείας των Ρομανόφ» (1927), «Ο μεγάλος δρόμος» (1927), «Σήμερα» (1930), «Ισπανία» (1939). Πολλές από αυτές τις ταινίες εντάχθηκαν στον χρυσό κατάλογο του παγκόσμιου κινηματογράφου τεκμηρίωσης.
Η ταινία
Η σκηνοθέτρια «αφήνει» να ξεχυθεί εξαρχής και σε όλη της την κλίμακα η προεπαναστατική «Μόσχα του παπαδαριού», των λιτανειών έξω από τα τείχη του Κρεμλίνου, αλλά και η συνεδρίαση της «υπάκουης στον τσάρο Δούμας» (Βουλής), στην Αγία Πετρούπολη.
Με ένα ευφυές σαρκαστικό μοντάζ παρεμβάλει στην φιλμική ροή στοιχεία για την σύσταση της τσαρικής Δούμας, η οποία αποτελείται από βουλευτές – τσιφλικάδες, αστούς, παπάδες.
Καλοζωισμένες φιγούρες καλοντυμένων εκπροσώπων της άγριας ταξικής σκλαβιάς «παρελαύνουν» σε μορφή κινηματογραφικών «πορτρέτων», με γοργό, «παιχνιδιάρικο» λες, ρυθμό.
Εικόνες των ράθυμων, κοινωνικά βαλτωμένων επαρχιακών πόλεων, αλλά και των μοναστηριών, εκεί που «κυλά η χορτασμένη ζωή των “αγίων πατέρων”» μεταδίδουν αβίαστα στον θεατή το αίσθημα του «φτάνει, δεν πάει άλλο»!
Για την Σουμπ, το μπολσεβίκικο κάλεσμα προς την εργατική τάξη και την εξαθλιωμένη αγροτιά ενάντια στο σφαγείο του πολέμου, σε αυτούς που τον προκαλούν και για την ταξική απελευθέρωση ήταν νομοτελειακό και αυτό το συμπέρασμα το τεκμηριώνει κατηγορηματικά.
Από αυτή την άποψη, «Η πτώση της δυναστείας των Ρομανόφ» διευρύνει τον ιστορικό τόπο και χρόνο και αποδεικνύει την γενική νομοτέλεια που διέπει την βασική αντίθεση μεταξύ του κοινωνικά παραγώμενου πλούτου και της αρπαγής του από μια ελάχιστη μειοψηφία κεφαλαιοκρατικών παρασίτων.
Η ιστορία της πτώσης των Ρομανώφ
H δυναστεία των Ρομανόφ στη Ρωσία διήρκεσε τρεις αιώνες, από το 1613 έως το 1917, όταν μια καθυστερημένη χώρα μεταμορφώθηκε σε μια αυτοκρατορία, που στο απόγειό της έφτασε να κυβερνά το εν έκτον της επιφανείας της Γης. Οι ζωές 20 τσάρων και των οικογενειών τους, περιγράφουν την άνοδο και την πτώση των Ρομανόφ, από τον πρώτο τσάρο Μιχαήλ Α΄ μέχρι τον τελευταίο, Νικόλαο Β΄.
Μερικοί, όπως οι εξωστρεφείς και χαρισματικοί Μέγας Πέτρος και Μεγάλη Αικατερίνη, ήταν συνεπαρμένοι από τη Δύση, τον εκσυγχρονισμό και την εδαφική επέκταση, άλλοι εσωστρεφείς και μεγαλομανείς, ήταν απορροφημένοι από τον πλούτο και την κραιπάλη, όλοι πάντως έβρισκαν καταφύγιο στην αυταρχικότητα ενός καθεστώτος, που χαρακτηριζόταν από τη δουλικότητα προς τα πάνω και την τυραννία προς τα κάτω.
Η ιστορία τους είναι μια ανατριχιαστική ιστορία θριάμβου και τραγωδίας στα πεδία των μαχών και της διπλωματίας, θρύλων και μύθων, εξεγέρσεων και αίματος. Από τις σελίδες τους αναδύονται οι αυτοκρατορικές φιλοδοξίες, οι ίντριγκες στα παλάτια της Πετρούπολης και της Μόσχας, η σεξομανία, η ενδοοικογενειακή βία, ο τρόμος της μυστικής αστυνομίας και των επαναστατών, ο αντισημιτισμός, οι εξορίες στη Σιβηρία, οι εύθραυστες συμμαχίες, οι δεσμοί με τους ορθόδοξους λαούς.
Παρά την κατάργηση της δουλοπαροικίας από τον Αλέξανδρο Β΄ το 1861, δηλαδή πριν από την απαγόρευση της δουλείας στην Αμερική από τον Αβραάμ Λίνκολν, οι δύο τελευταίοι τσάροι, Αλέξανδρος Γ΄ και Νικόλαος Β΄, αποδείχθηκαν απρόθυμοι ή ανίκανοι να ανταποκριθούν στην αδήριτη ανάγκη πολιτικής και οικονομικής φιλελευθεροποίησης, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να συνθλιβεί στις συμπληγάδες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της επανάστασης των μπολσεβίκων.
Το τραγικό τέλος του με την εκτέλεση του ίδιου και όλης της οικογενείας του στο Εκατερίνμπουργκ τον Ioύλιο 1918, καθώς και η δημόσια αποκατάστασή του από τον πρόεδρο Μπόριν Γέλτσιν, 80 χρόνια αργότερα, έκλεισε το κεφάλαιο της αυτοκρατορικής δυναστείας.
Μπορεί τα κόκαλα των τελευταίων Ρομανόφ να έγιναν αντικείμενο έντονης πολιτικής και θρησκευτικής διαμάχης, όμως η διασύνδεση με την Ορθοδοξία και το αυτοκρατορικό παρελθόν της Ρωσίας εξακολουθούν να επηρεάζουν και σήμερα την εικόνα της χώρας στο εσωτερικό και τις βλέψεις της στο εξωτερικό.
Αλκυονίς, 23 Φεβρουαρίου
«Η πτώση του Οίκου Ρομανώφ»
Ιστορικό ντοκιμαντέρ – Σοβιετική Ένωση – 1927 – Διάρκεια 90΄
Σκηνοθεσία – σενάριο: Εσθήρ Σουμπ
Σύμβουλος: Ο επιστημονικός συνεργάτης του Μουσείου της Επανάστασης, Μ. Τσέιτλιν.
